بَغراس ، پَگرای باستانی ØŒ قرارگاهی مهم مشرف بر انتهای گردنة بَیلان در سوریه . این Ù…Ø‌Ù„ بر سر راهی Ú©Ù‡ انطاکیه را از طریق امانوس به اسکندرون Ù…ÛŒ پیوندد قرار گرفته و، به Ù„Ø‌اظ جادة عبوری Ùˆ سوق الجیشی بودن ØŒ اهمیت زیادی دارد.

بغراس در جنگهای عباسیان با روم شرقی نیز اهمیت خاصی داشت ØŒ گاهی فرمانروایان روم شرقی Ùˆ گاهی خلفای عباسی آن را تصرف Ù…ÛŒ کردند. مَسْلَمة بن عبدالملک ابن مروان (متوفی 120)ØŒ در این منطقه ØŒ Ú©Ù‡ در نخستین جنگهای اعراب با روم شرقی بدون استفاده مانده بود، مستعمره نشینهایی دایر کرد Ú©Ù‡ به اØ‌یای آن انجامید، Ùˆ هِشام بن عبدالملک (Ø‌Ú© : 105 Ù€ 125)ØŒ قلعة Ú©ÙˆÚ†Ú©ÛŒ در آن بنا نهاد. در این قرارگاه ØŒ Ú©Ù‡ در منطقة عواصم * بود Ùˆ هارون الرشید (Ø‌Ú© : 170Ù€193)ØŒ آن را از ولایت قِنَّسرْین * جدا کرده بود، راهی را Ú©Ù‡ به ثغور * منتهی Ù…ÛŒ شد Ø‌راست Ù…ÛŒ کرد. در زمان بلخی (Ø‌ 236Ù€322) در آن مسافرخانه ای دایر بوده Ú©Ù‡ زُبیدَه را بانی آن دانسته اند.

استØ‌کامات واقعی بغراس به فرمان نیکفوروس فوکاس ØŒ ( فرمانروای روم شرقی (Ø‌Ú© :963Ù€969 میلادی ) ) ساخته شده است Ú©Ù‡ کیلیکیا را بار دیگر تسخیر کرده Ùˆ (در 357 Ù€ 358/ 968) در صدد بوده تا بار دیگر انطاکیه را نیز تصرف کند. سال بعد، Ú©Ù‡ ÙˆÛŒ انطاکیه را فتØ‌ کرد، میخائیل بورتزس از بغراس بیرون رفت . سلیمان بن قُتلُمِش ( مؤسس سلسلة سلاجقه روم ØŒ متوفی 479 ) ØŒ بی آنکه با مقاومتی روبرو شود Ùˆ بدون زد وخورد، بغراس را تصرف کرد Ùˆ سپس صلیبیون آنجا را گشودند. این منطقه در Ø‌دود اواسط قرن ششم به تصرف پرستشگاهیان (شهسواران پرستشگاه ) درآمد، ولی در 584ØŒ پس از جنگ Ø‌ِطین ØŒ مدتی کوتاه به دست صلاØ‌ الدین ایوبی (532 Ù€ 589) افتاد Ùˆ اهمیت بیشتری یافت . در 587ØŒ لئون ارمنی کیلیکیائی

آن را تصرف کرد Ùˆ سرانجام در 613 تسلیم پرستشگاهیان کرد. پرستشگاهیان نیز در 667/ 1268ØŒ در Ù¾ÛŒ تسلط بَیبَرس اول * الملک الظاهر رکن الدین ØŒ از سلسلة ممالیک بØ‌ری ،بر انطاکیه ØŒ این شهر را تخلیه کردند. از آن پس ØŒ مملکت ارمنی Ù€ کیلیکیایی برقرار Ùˆ بغراس Ø‌افظ مرز قلمرو ممالیک در مقابل آن پادشاهی بود، تا آنکه در دورة Ø‌کومت سلطان ناصر Ù…Ø‌مدبن قلاؤون (Ø‌Ú© : 693Ù€694) سرزمینی اطراف نهرجاهان (جیØ‌ان ) Ù€ فتوØ‌ات الجهانیه Ù€ به پادشاهی ممالیک منضم شد. بغراس در دورة ممالیک ØŒ مقرّ صاØ‌ب منصبی ازایالت Ø‌لب بود Ùˆ فرماندهی نظامی وابسته به آن ایالت را تشکیل Ù…ÛŒ داد.

در جنگهای عثمانیان با ممالیک ØŒ بار دیگر تصرف گردنة بغراس موجب درگیری شد. تا زمانی Ú©Ù‡ عثمانیان این شهر را فتØ‌ Ùˆ ویران کردند، در گفتگو از عملیات دفاعی ممالیک از مرزهای شمالی خود، هنوز نام بغراس جسته گریخته به میان Ù…ÛŒ آمده است . امروزه تنها روستای Ú©ÙˆÚ†Ú©ÛŒ (به نام بکراس ) از آن باقی است . قلعة بغراس ØŒ Ú©Ù‡ هیچگاه کاوش باستانشناسی درخوری در آن نشده است ØŒ نسبتاً مهم بوده Ùˆ ظاهراً رومیان شرقی Ùˆ ممالیک آن را بنا کرده اند.

منابع : ابن Ø‌وقل ØŒ کتاب صورة الارض ØŒ چاپ کرامرس ØŒ لیدن 1938Ù€ 1939ØŒ ص 123Ø› ابن بطوطه ØŒ تØ‌فة النظار فی غرائب الامصار Ùˆ عجائب الاسفار المعروفة برØ‌لة ابن بطوطه ØŒ چاپ دفرمری Ùˆ سانگینتی ØŒ پاریس 1853Ù€1858ØŒ ج 1ØŒ ص 163Ø› ابن شداد، الاعلاق الخطیرة فی ذکر امراءالشام Ùˆ الجزیرة ØŒ در المشرق ØŒ 1935Ø› اسماعیل بن علی ابوالفداء، تقویم البلدان ØŒ چاپ رینود Ùˆ دیسلان ØŒ پاریس 1840ØŒ ص 258 Ùˆ بعد؛ ابراهیم بن عمر اصطخری ØŒ المسالک والممالک ØŒ چاپ دخویه ØŒ لیدن 1927ØŒ ص 65Ø› اØ‌مدبن ÛŒØ‌یی بلاذری ØŒ فتوØ‌ البلدان ØŒ چاپ دخویه ØŒ لیدن 1866ØŒ ص 148ØŒ 164ØŒ 167Ø› اØ‌مدبن ÛŒØ‌یی عمری ØŒ التعریف بالمصطلØ‌ الشریف ØŒ قاهره 1312ØŒ ص 181Ø› یاقوت Ø‌موی ØŒ معجم البلدان ØŒ چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866Ù€1873ØŒ ج 1ØŒ ص 693Ø›

Cl. Cahen, La Syrie du Nord , 1940, index; M. Canard, Les Hamdanides , I, 228; M. A. Cheira, La lutte entre les Arabes et les Byzantins , Alexandria 1947, index; Dussaud, Topographie etc., 433-434; Guides Bleus , Syrin-Palestine, 189; M. Hartmann, in Zeitschrift der Gesellschaft fدr Erdkunde in Berlin , xx  x, 170, 513; P. Jacquot, Antioche centre de tourisme ,  , 194ff; A. von Kremer, Beitrجge zur Geographie des nخrdlichen Syrien , Wien 1852, 11; G. Le Strange, Palestine under the Moslems , 407ff.; Ah ¤ mad ibn ـ Ali Mak ¤ r   z   , Histoire des Sultans Mamlouks, de l'Egypte , إcrite en arabe , traduite en franµais, et accompagnإe de notes, par M. Quatremةre, Paris 1837- 1845, I, pt.2, 266ff.; August Friedrich von Pauly, Paulys Real- Encyclopجdie der classischen Alter-tumswissenschaft , ed. G. Wissowa, W. Kroll, and K. Mittelhaus, Stuttgart 1894-1970, Munich 1973-1974. XVIII, pt. 2, col. 2315; K. Ritter, Erdkunde , XVII, 1608ff.

/ ک . کاهن ( د. اسلام ، چاپ دوم )؛ با اضافاتی از

ر. هارتمان ( د. اسلام ، چاپ اول ) /