responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1513

 

بغدادی نقشبندی ، داودبن سلیمان بن برجیس ، ادیب ، دانشمند و متصوّف قرن سیزدهم . در 1231 (کحاله ، ج 4، ص 136؛ عواد، ج 1، ص 438) و به قولی در 1222 (اسماعیل بغدادی ، ج 1، ستون 363) در بغداد متولد شده و گویا از سادات موسوی بوده است . به حجاز و شام و موصل سفر کرد و نزدیک ده سال در مکه اقامت گزید (کحاله ، همانجا؛ زرکلی ، ج 2، ص 332). بغدادی حنفی مذهب بود (کحاله ، همانجا)، اما سه مذهب دیگر سنی را نیز می ستود؛ و ازینرو برخی وی را شافعی پنداشته اند (زرکلی ، همانجا). در طریقت ، از خلفای شیخ خالد نقشبندیِ * شهرزوری به شمار می آمد (اسماعیل بغدادی ، همانجا). در روزگار وی ، خصوصاً در دوران اقامتش در مکه ، وهابیّت روبه پیشرفت بود و او برای مقابله با آن ، آثار متعددی پدید آورده و در آنها از وهابیان ، به عنوان کسانی که ریختن خون و ربودن اموال مسلمانان را مباح می شمارند، یاد کرده (داود بغدادی ، المنحة الوهبیة ، ص 2) و از معتقدات آنان ، در نهی از توسل به پیامبران و اولیا و منع از طلب شفاعت از آنان و انکار حیات برزخی انتقاد کرده ؛ و با استفاده از آیات و احادیث و اقوال صحابه و فقیهان سنی و حتی کسانی مانند ابن تیمیه و ابن قَیِّم ، که از مهمترین رهبران فکری وهابیان اند، دلایلی بر رد آنان آورده است ؛ چنانکه در اثبات حیات برزخی ، از امّسلمه یاد می کند که به هنگام شهادت امام حسین علیه السلام ، حضرت پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم را با سر و رویی خاک آلود و اندوهناک به خواب دید (همان ، ص 18ـ19، به نقل از حاکم ، بیهقی ، سیوطی و خطیب ). همچنین به سخن گفتن امام حسین علیه السلام پس از شهادت اشاره می کند (همان ، ص 34). در رد وهابیان هند نیز که تحت تأثیر نجدیان ، خود را مجتهد، و از تقلید از امامان چهارگانه بی نیاز می دانسته اند، اثر مستقلی پدید آورده و در آغاز آن ، مناقب چهار امام و خصوصاً ابوحنیفه را بتفصیل آورده و حدیث رسول اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم (لو کان العلمُ فِی الثریا لَتناَولَه رجالٌ مِنْ فارْسٍ) را که به گفتة او در صحیحین آمده ، بر ابوحنیفه منطبق دانسته است (همو، اشدالجهاد، ص 13). در مباحث دیگر نیز ضمن رد نظر وهابیان دربارة لازم نبودن تقلید از یکی از چهار امام ، شیوة آنان را که تکفیر مردم است رد می کند (همان ، ص 29) و نظریة آنان را در بارة اینکه نذر کردن به نام خدا، اگر به قصد ایصال ثواب برای انبیا و اولیا باشد، کفر و شرک است ، و نیز نظر آنان را در نفی تقدیس پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم و نفی زیارت و تبرک جستن به اولیا و توسل ، باطل می شمارد (همان ، 39ـ43). وی در رمضان 1299 در 68 سالگی در بغداد درگذشت (کحاله ، همانجا).

آثار بغدادی . 1) اشدّ الجهاد فی ابطال دعوی الاجتهاد ، که در 1293 تألیف شده (همان ، ص 44) و همراه المنحة الوهبیة در بمبئی و استانبول به چاپ رسیده است . شیخ عبداللطیف نجدی بغدادی (1283ـ1363) ردیه ای برآن نوشته که چاپ هم شده است (زرکلی ، همانجا؛ عواد، همانجا)؛ 2) المنحة الوهبیة فی ردّالوهابیة ، بمبئی 1305 (عواد، همانجا)، استانبول 1394؛ 3) صلح الاخوان فی الرد علی من قال علی المسلمین بالشرک و الکفران ، در رد وهابیان (اسماعیل بغدادی ، همانجا). شاید این اثر همان باشد که کورکیس عواد (همانجا) از آن به نام صلح الاخوان من اهل الایمان و بیان الدین القیِّم فی تبرئة ابن تیمیة و ابن قیم یاد کرده و در 1306 در بمبئی چاپ شده است ؛ 4) نحت حدید الباطل و برده بالادلة الذابة عن صاحب البردة ، که گویا در دفاع از محمدبن سعید بوصیری (608ـ691) سرایندة قصیدة برده * در ستایش رسول اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم است ؛ 5) مناقب المذاهب الاربعة ، در ستایش چهار مذهب اهل سنت ؛ 6) دوحة التوحید ، در علم کلام ؛ 7) رساله در اثبات مسلمانی پدر و مادر رسول اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم (مراد از مسلمانی ، پیروی از دین حنیف ، و نفی اتهام کفر و بت پرستی است )، که شاید همان روض الصفا فی بعض مناقب والدالمصطفی باشد که نسخة خطی آن در دانشگاه ریاض موجود است ؛ 8) الفوائد الجلیة فی نظم الرسالة الوضعیة ؛ 9) تشطیرالبردة ، که ظاهراً تضمین قصیدة بُرده است ؛ 10) مُسَلّی الواجد ، در تضمین مرثیة شیخ خالد نقشبندی ؛ 11) رساله در رد ابوالثناء محمود آلوسی که در 1306 همراه صلح الاخوان در بمبئی به چاپ رسید و موجب شهرت مؤلف شد (اسماعیل بغدادی ؛ عواد؛ زرکلی ، همانجاها).


منابع :
(1) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(2) داودبن سلیمان بغدادی ، المنحة الوهبیة فی ردالوهابیة ؛
(3) و یلیها کتاب اشد الجهاد فی ابطال دعوی الاجتهاد ، استانبول 1394/1974؛
(4) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(5) کورکیس عواد، معجم المؤلفین العراقیین ، بغداد 1969؛
عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، بیروت ( تاریخ مقدمه 1376).

/ مرتضی ثبوت /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1513
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست