بَطائحی ، ابوعبدالله محمدبن فاتِک ، ملقب به مأمون ، وزیر فاطمیان . از خانوادة گمنامی برخاست . پدرش «جاسوس » مصریان در عراق بود. بطائحی با حمایت افضل ، وزیر معروف فاطمی ، به قدرت رسید، سپس به ماجرای قتل این وزیر کشیده شد (515) و سرانجام نخستین وزیر الا´مر (حک : 495 در قاهره 524) و جانشین افضل گردید.
بطائحی سرپرست ایجاد رصدخانه ای شد که بانی آن افضل بود. ابوجعفر یوسف بن حَسدای اندلسی ، دوست ابن باجة فیلسوف ، و تنی چند از دانشمندان داخل و خارج مصر، تا 519، با او همکاری داشتند. در این سال ، خلیفه نسبت به بطائحی بدگمان شد و او را از کار برکنار کرد. یکی از اتهامات عمدة او این بود که می گفتند نام خود (المأمونی ) را بر رصدخانه نهاده است و هوای خلافت در سر دارد. چون بطائحی گرفتار و زندانی شد، خلیفه از ادامة آن کار سر باز زد و هیچکس نیز جرأت نیافت دربارة آن سخن گوید، تا اینکه به فرمان خلیفه آن را ویران کردند و مواد و مصالحش را به انبارهای حکومتی بردند و کارگران و متخصصان گریختند. در میان این متخصصان ، علاوه بر ابوجعفر یوسف بن حسدای ، ابن ابی العیش طرابلسی ، قاضی و مهندس ، ابوالنجاءبن سِند اسکندرانی ساعاتی (= ساعت ساز) و ابومحمد عبدالکریم صقلی مهندس هم بودند. به فرمان خلیفه بطائحی را به دار آویختند. به گفتة ابن خلکان (ج 2، ص 426) در خانة بزرگ او در قاهره تا سی سال پس از او کسانی ساکن بودند و این خانه در زمان حیات او به مدرسه ای حنفی تبدیل شده بود.
منابع : (1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، چاپ تورنبرگ ، لیدن 1851ـ1876؛ (2) ابن قلانسی ، ذیل تاریخ دمشق ؛ (3) احمدبن علی مقریزی ، الخطط ، چاپ بولاق ؛
Ibn Khallika n, Kita b Wafaya t al-A ـ ya n , tr. by MacGuckin de Slane, Paris 1842-1871.