responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1367

 

بَشّار شَعیری ، ابواسماعیل ، از غالیان شیعی قرن دوم . از زندگانی و تاریخ وفات او اطلاع درستی در دست نیست . در کوفه می زیست و از راه فروش جو امرار معاش می کرد، لقبش بر گرفته از شغل اوست . شعیری می تواند منسوب به محلة «باب الشعیر» بغداد نیز باشد (مامقانی ، ج 1، بخش 2، ص 20). در برخی منابع (کشّی ، ص 305؛
ابن طاووس ، ص 55) او را اشعری خوانده اند، اما در بیشتر منابع شعیری ذکر شده است (کشّی ، ص 398؛
مازندرانی حائری ، ج 2، ص 148؛
مامقانی ، ج 1، بخش 2، ص 170؛
تستری ، ج 2، ص 314)، و به احتمالی اشعری فردی است غیر از شعیری (مامقانی ، همانجا).

به گفتة کشی (ص 398ـ400) امام صادق علیه السلام بشار را لعن کرد، او را کافر و مشرک و شیطان خواند و از وی بیزاری جست ، زیرا بشار قائل به آرای مذاهب باطل بود. همچنین طبق روایت دیگری ، امام صادق علیه السلام بشار را به همراه مُغیرة بن سعید، بزیع ، سرّی ، ابوخطّاب ، معمّر، حمزة بربری و صائدنهدی لعن کرده و ایشان را دروغگو و سست اندیشه شمرده است (کشّی ، ص 305؛
ابن طاووس ، همانجا). بنابر قول حُصَین بن حمدان خَصیبی * ، رهبر علویان نُصَیریه ، بشار راویِ مفضّل بن عمر جعفی ، از پیروان خطّابیه ، است ( رجوع کنید به ماسینیون ، ص 44، پانویس 4). در د. اسلام (چاپ دوم ، ذیل ماده )، گفته می شود که به فحوای متنی متعلق به نصیریه ، امام صادق علیه السلام برای بشار معانی باطنی بسمله را توضیح داده است .

بشار در اباحیگری ، تعطیل و اعتقاد به تناسخ با خطّابیه همعقیده بود. او قائل به الوهیت علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السلام بود، اما تنها الوهیت علی علیه السلام را ـ به دلیل اینکه او اولین امام است ـ حقیقی می دانست و الوهیت سه تن دیگر را غیرواقعی (تلبیس ) می پنداشت . به عقیدة او، محمد صلی الله علیه وآله عبد و علّی علیه السلام ربّ بود. به این ترتیب ، بشار برای پیامبر صلی الله علیه وآله مقامی در حد سلمان فارسی ـ که قائلین به الوهیت پنج تن (مخمّسه ) او را رسول حضرت محمّد صلّی الله علیه وآله می دانستند ـ قائل بود (کشّی ، ص 399ـ400). فرقة منسوب به بشار را ـ به سبب اینکه او علی علیه السلام را برتر از محمدصلی الله علیه وآله وسلم می دانست ـ عُلیائیه (عِلیاویه / علباویه ) خوانده اند. اما مخمّسه آنان را عُلیائیه خوانده اند، زیرا معتقدند که بشار پس از انکار الوهیت محمد صلی الله علیه وآله مسخ شد و به صورت پرنده ای دریایی به نام عُلیاء در آمد. در روایتی از امام صادق علیه السلام نیز اشاره شده است که او شیطان زاده ای است که از دریا خارج می شود و مردم را گمراه می سازد. اگر چه شهرستانی (ج 1، ص 293) عقاید بشار را به علبائیه نسبت می دهد، ولی ایشان را پیرو علباءبن ذراع خوانده است . اشعری (ص 14) و بغدادی (ص 252، 255ـ 256) یکی از فرق شیعی غالی را پیروان شریعی بر می شمارند که قائل به الوهیت پنج تن اند؛
بعید نیست که این واژه نیز تصحیفی از شعیری باشد؛
هر چند احتمال می رود که مراد از این شریعی همان کسی باشد که شیخ طوسی او را نخستین مدّعی با بیّت امام عصر ـ عجل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ معرفی کرده است ( رجوع کنید به ص 244، 254).


منابع :
(1) ابن طاووس ، التحریر الطاووسی ، المستخرج من کتاب حل الاشکال فی معرفة الرجال ، تألیف حسن بن زین الدین شهیدثانی ، چاپ محمدحسن ترحینی ، قم 1368 ش ؛
(2) علی بن اسماعیل اشعری ، کتاب مقالات الاسلامیّین و اختلاف المصلّین ، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن 1400/ 1980؛
(3) عبدالقاهربن طاهر بغدادی ، الفرق بین الفرق ، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت ( بی تا. ) ؛
(4) محمدتقی تستری ، قاموس الرجال ، قم 1410؛
(5) محمدبن عبدالکریم شهرستانی ، الملل و النحل ، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره 1367ـ1368/ 1948ـ1949، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(6) محمدبن حسن طوسی ، کتاب الغیبة ، تهران ( تاریخ مقدمه 1398 ) ؛
(7) محمدبن عمر کشّی ، اختیار معرفة الرجال ، ( تلخیص ) محمد بن حسن طوسی ، چاپ حسن مصطفوی ، مشهد 1348 ش ؛
(8) محمد بن اسماعیل مازندرانی حائری ، منتهی المقال فی احوال الرجال ، قم 1416؛
(9) عبدالله مامقانی ، تنفیح المقال فی علم الرجال ، چاپ سنگی نجف 1349ـ1352؛


(10) EI 2 , s.v. "Bash sha  r Al -Sha`   r   " (by B. Lewis);
(11) Louis Massignon, Salmہn Pہk , Tours 1934.

/ لیلا هوشنگی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1367
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست