بزرگ علی مارهْرَوی ، از قاضیان و مبلّغانِ اسلام و مدرسان حنفی شبه قاره در قرن سیزدهم . پدرش حسن علی مارهروی از اخلاف خواجه حسن افغان ملتانی (متوفی 690) بود. بزرگ علی در مارهَره (هندشمالی ) متولد شد. تحصیلات مقدّماتی را در همانجا گذراند و سپس در لکهنو و کلکته و دهلی نزد استادانی ، چون مولوی رستم علی (متوفی 1241)، مولانا حیدرعلی تَوْنکی (متوفی 1272)، شاه عبدالعزیز دهلوی * (متوفی 1239)، و شاه رفیع الدین دهلوی * (متوفی 1233) فقه و حدیث و ریاضی خواند. مدتی در کلکته و اکبرآباد (آگرة کنونی ) به تدریس اشتغال داشت . بعدها در علیگره به شغل قضا پرداخت و، در همان حال ، به تدریس در مدرسة نواب ثابت خان (متوفی 1143) نیز ادامه داد. از میان شاگردان برجستة او
مولوی عبدالجلیل (متوفی 1273)، مفتی عنایت احمد (متوفی 1279) و مفتی محمد لطف اللّه (متوفی 1334) را می توان
نام برد. بزرگ علی ، پس از چندی ، از سمت قضا استعفا کرد
و، به درخواست نوّاب وزیرالدوله ، والی ایالت تَوْنْک (1250ـ1281)، شغل قاضی القضاتی آن ایالت را برعهده
گرفت و تا پایان عمر بدان پرداخت تا در 11 شوال 1262 درگذشت و در یکی از شهرهای تونک به نام سرونج به خاک سپرده شد.
فعالیتهای بزرگ علی در ردّ مسیحیت یاد کردنی است . وی در این باب سه رسالة فارسی به نام العجالة النافعة ، اثبات الحق و بشارات فارقلیط تألیف کرد. از تألیفات دیگر او، دیوان فارسی ، با تخلص «شوق »، و رسالة شرح معما در دست است . از او کتابخانه ای با گنجینة گرانبها به یادگار مانده و این گنجینه اکنون به دانشگاه اسلامی علیگره منتقل شده است .
منابع : (1) آفتاب رای لکهنوی ، تذکرة ریاض العارفین ، چاپ حسام الدین راشدی ، اسلام آباد 1355ـ1361 ش ، ج 1، ص 364؛ (2) محمد زبیر، «مولوی بزرگ علی زبیری مارهروی »، العلم (ژانویه ـ مارس 1973)، ص 41ـ44؛ (3) محمد حبیب الرحمان خان شروانی ، استاذالعلماء ، علیگره 1937، ص 5 ـ 8؛ (4) احمدعلی خان شوق ، تذکرة کاملان رامپور ، دهلی 1929، ص 141؛ (5) عبدالقادرخان ، وقایع عبدالقادرخانی ، چاپ محمد ایوب قادری ، کراچی 1960، ج 1، ص 76؛ (6) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی ، نزهة الخواطر ، حیدرآباد 1961، ج 7، ص 98ـ99؛ (7) سلیمان ندوی ، حیات شبلی ، اعظم گره 1943، ص 299؛
(8) Aligarh Muslim University.Maulana Azad Library, Catalogue of Manuscripts in the Maulana Azad Library, Habib Ganj collection, Persian, Compiled by M. H. Razvi and M. H.Qaisar Amrohvi, Aligarh 1981- 1985, vol. I, part I, 230, part II, 180, 274.