بَزّاز ، ابوعلی حسن بن احمدبن ابراهیم بن شاذان ، محدث و متکلم اشعری قرن چهارم و پنجم . در 339، در بغداد متولد شد و در 426 در همان شهر درگذشت . پدرش اهل دَوْرَق اهواز (نزدیک شادگان امروز) و از محدثان بغداد در عصر خود بود که به تجارت پارچه نیز می پرداخت (خطیب بغدادی ، ج 7، ص 279؛ ابن جوزی ، ج 15، ص 250؛ زرکلی ، ج 1، ص 86؛ کحاله ، ج 1، ص 136).

به گفتة برخی ، پدرش برای او از پنج سالگی حدیث گفته است (تمیمی ، ج 3، ص 37؛ ذهبی ، ج 17، ص 416؛ ابن عماد، ج 3، ص 229). وی ، به واسطة پدرش ، از افراد بسیاری ، بیش از چهل تن چون عثمان بن احمد دقاق و احمدبن سلیمان عَبّادانی نقل حدیث کرده و جمعی کثیر از او حدیث شنیده اند. از شاگردان او که نزد وی سماع حدیث نموده اند، افرادی چون ابوبکر برقانی ، ابومحمد خَلاّ ل و ابوالقاسم اَزْهَری را نام برده اند (تمیمی ؛ خطیب بغدادی ؛ ابن عماد، همانجاها؛ ذهبی ، ج 17، ص 416ـ417).

بزّاز را از مشایخ موثق حدیث و بسیار راستگو و دقیق دانسته اند (ابن جوزی ، همانجا؛ خطیب بغدادی ، ج 7، ص 279ـ280) و در زمان خود از بزرگترین محدثان عراق (مسنِدالعراق ) بوده است (ابن عماد، همانجا؛ ذهبی ، ج 17، ص 415).

دربارة مذهب او گفته اند که در فروع حنفی و در اصول بر مذهب اشاعره بوده است . ابن عساکر او را در طبقة دوم از اصحاب ابوالحسن اشعری ، همردیف ابوبکر باقلانی و ابواسحاق اسفراینی ، ذکر کرده است (ابن عساکر، ص 245ـ246).

بزّاز چند اثر حدیثی تألیف کرده که مورد توجّه دانشمندان قرار گرفته است (خطیب بغدادی ، ج 7، ص 279). نام آثار او بدین قرار است : الاِفراد ؛ حدیث احمدبن محمدالقطان ؛ حدیث شعبة بن الحجاج ؛ فوائد ابن قانع ؛ المشیخة الصغیرة ؛ المشیخة الکبیرة (دارالکتب الظاهریة ، ج 1، ص 276، 278؛ کتانی ، ج 2، ص 626؛ زرکلی ، ج 2، ص 180).

---

منابع :
(1) ابن جوزی ، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت 1412/1992؛
(2) ابن عساکر، تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری ، بیروت 1404/1984؛
(3) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/1979؛
(4) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی ، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة ، ج 3، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض 1403/1983؛
(5) احمدبن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد ، بیروت ( بی تا. ) ؛
دارالکتب الظاهریة ، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة ، المجامیع ، چاپ



(6) یاسین محمد سواس ، ج 1، دمشق 1403/1983؛
(7) محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ج 17، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی ، بیروت 1403/1983؛
(8) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(9) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی ، فهرس الفهارس والاثبات ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1402/1982؛
(10) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) .

/ بمانعلی دهقان /