responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1218

 

بَکَّر (بْهَکَّر( ابن بطوطه: بَکّار )) ، جزیره ای با قلعه ای

نظامی واقع بر صخره ای آهکی در میان رود سند که آن رابا سگدی اسکندر یکی دانسته اند. این جزیره با پل بازویی به رهری و سَکّر متصل می شود. بکر از زمانی اهمیت سوق الجیشی فراوان یافت که آرُور، مرکز باستانی هندوان در سند، در اواسط قرن دوم به سبب تغییر مسیر رود سنداز رونق افتاد. این جزیره ظاهراً از ایام کهن دارای استحکامات و پادگانی بوده است ، زیرا گفته اند که عربی به نام ابوتراب (متوفی 171) در گذشته ، آنجا را فتح کرده است . هنگام فتح سند به دست محمدبن قاسم ثقفی در 92، این محل به بَهرور مشهور بود (ابوالفضل اشتباهاً آن را همان ارگ قدیمی اعراب به نام المنصوره دانسته است ). نام بکر بار دیگر در 417،هنگام فتح آن به دست عبدالرّزاق ، وزیر محمود غزنوی ، ظاهر می شود. ناصرالدین قَباچه ، حاکم اوچه ، در 614 در این قلعه به محاصرة قوای شمس الدین ایلِتْمِش افتاد و هنگام فرار با قایق ، در رود سند غرق شد. در 697، مغولها به آنجا هجوم بردند، ولی قوای نصرت خان ، حاکم دست نشاندة علاءالدین محمد خَلْجی (حک : 694ـ716)، آنها را عقب راندند. این قلعه چندین بار در طول لشکرکشیهای محمدبن تُغْلُق و برادرزاده اش فیروز تغلق به سند، و همچنین در دوره های متأخر تاریخ آن دیار، اهمیت یافت . قلعه کلید تسلط بر سند سفلی تلقی می شد و چندین بار دست به دست شد.

همایون ، در حین فرار از طریق صحرای سند، در این محل اردو زد. اَرغون بیگ شاه فرمانروای تهتّه ، میرمحمود کوکُلتاش را به حکومت آنجا گماشت . در 982، اکبرشاه وی را در این مقام تنفیذ کرد، و بدین ترتیب پنجاه سال بر آنجا حکم راند. برای مقابله با یورشهای تهدیدآمیز افراد قبیلة دِهَریجَه در 975، از «سادات » محلی برای تقویت قلعه استفاده شد. اندکی بعد، شاه بیگ شخصاً به آنجا رفت و زمینهای آن را به منظور ایجاد محل سکونت میان سرداران خود تقسیم کرد، و آنان نیز آجرهای ویرانه های شهر آرور و بعضی بناهای ترکها و سمّه ها را در اطراف بکر، برای ساختن خانه های خود تاراج کردند. در 962، این قلعه صحنة جنگ شدیدی میان محمود کوکلتاش و میرزا عیسی خان تَرخان ، حاکم تهته ، بود. در 1149، به تصرف نورمحمد کَلهُرا درآمد و بعداً افغانها آن را از نوادگان وی گرفتند و آنها نیز به نوبة خود آن را به میر رستم خان خیرپور واگذاشتند. با تسلط چارلز نپیر بر سند در 1255/1839، این محل نیز به تصرف انگلیسیها درآمد.

شهر بکر که امروزه به پُرانا سَکَّر (سکَّرِ کهنه ) مشهوراست ، در نزدیکی این قلعه پدید آمد. در زمان اکبرشاه ،

باغهای میوة فراوان داشت و در قرن یازدهم ، شمشیرهایش مشهور بود. این شهر، که بیشتر ساکنان آن «سادات » بودند، خصوصاً در قرن دهم مرکز علمی بزرگی به شمار می رفت . از جمله علمای آنجا اینان بودند: میرمعصومِ نامی ، صاحب تاریخ معصومی ، که تاریخی دربارة سند است (پونه ، 1938)؛ شیخ فرید بکّری * ، مؤلف ذخیرة الخوانین ، که تذکره ای است ممتاز ( در سه جلد، کراچی 1961-1974 ) و قاضی ظهیرالدین ، نحوی ، فقیه و لغوی .


منابع :
(1) جواهر آفتاب چی ، تذکرة الواقعات ، ترجمة اردو از معین الحق ، کراچی 1955، ص 56 ـ59 و فهرست ؛
(2) ابن بطوطه ، تحفة النظّار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفارالمعروفة برحلة ابن بطوطه ، چاپ دفرمری و سانگینتی ، پاریس 1853ـ 1858، ج 3، ص 115؛
(3) محمد معصوم بکری ، تاریخ سند المعروف به تاریخ معصومی ، چاپ عمربن محمد داود پوته ، بمبئی 1938، فهرست ؛
(4) محمدبن قاسم ثقفی ، چچ نامه ، کراچی 1955، ص 287، 289، 420، 497؛
(5) عطاملک بن محمد جوینی ، کتاب تاریخ جهانگشای ، چاپ محمدبن عبدالوهاب قزوینی ، لیدن 1911ـ1937، ج 2، ص 146؛
(6) سیف بن محمد سیفی هروی ، تاریخ نامة هرات ، کلکته 1944، ص 250ـ252، 255، 259؛
(7) گل بدن بیگم ، همایون نامه ، لندن 1902، فهرست ؛
(8) مجمل الامکنه ، حیدرآباد 1353، ص 13؛
(9) محب اللّه ، امصار سند (نسخة خطی فارسی )، ذیل «بهکر»؛
(10) عثمان بن محمد منهاج سراج ، طبقات ناصری ، چاپ عبدالحی حبیبی ، ج 1، کویته 1949، فهرست ؛


(11) J. Abbot, Sind, Oxford 1924, 56-61;
(12) ـ Abd al-H ¤ am ¦  d Kh ¢ a ¦ n, The towns of Pakistan , Karachi 1950, 56-57;
(13) Abu 'l-Fa ¤ dl ـ Alla ¦ m ¦  , A ¦ '  ¦ n-i Akb  r  ¦ , tr. Gladwin II, 112;
(14) Alexander Burnes, Travel into Bokhara , London 1835, 256;
(15) Henry Cousens, Antiquties of Sind , Calcutta 1929, 142-149;
(16) Gazetteer of Sind B III 53-60;
(17) Goldsmid, The Syeds of Roree and Bukkur , Bombay 1855;
(18) Imperial Gazetter of India , IX, 47;
(19) Indian Antiquary , XXXIV, 144;
(20) Journal of Bombay Br. RAS , I (1843) 204;
(21) Journal of the Sind Historical Society , IV/3;
(22) Fredunbeg Kalichbeg, History of Sind , Karachi 1900-1901, II, 87;
(23) Nicolao Manucci, Storia do Mogor , tr. W. Irvine, London 1907-1908, I, 119-128;
Oriental College Magazine , Lahore



(24) 1937, 74-76;
(25) G. H. Raverty, "Mihran of Sind", JASB (1892), 494n., 495n.;
(26) J. N. Sarkar, History of Aurangze ¦ b , I, 119-120;
(27) J. H. Sorley, Sha ¦ h ـ Abdul Lat  ¦ f of Bhit , Oxford 1940, 77-80 and index;
(28) Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio-bibliographical survey , London 1927- , I/2, 948-949;
(29) James Todd, The antiquities and annals of Rajast ¢ 'h ¢ an , London/New York 1914, 250;
G. E. Westmacott in JRAS IX/II (1840), 1187 ff.

/ بزمی انصاری ( د.اسلام ) /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1218
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست