برهان نظام شاه احمدنگری ، دومین فرمانروای سلسلة نظامشاهی در احمدنگرِ هند. نظامشاهیان به هنگام تجزیة سلطنت بهمنیان (حک : 748ـ933) بر سر کار آمدند. برهان در 914، پس از وفات پدرش ، ملک احمد نظام شاه بحری (حک : 895ـ914) به سلطنت رسید (فرشته ، ج 2، ص 100، 102؛ حسنی ، ج 4، ص 46؛ اما طباطبا، ص 234، سال جلوس او را 911 نوشته است ). چون برهان در آن موقع خُردسال (هفت ساله رجوع کنید به فرشته ، ج 2، ص 102) بود،با مشکلات شدیدی روبرو شد؛ چند بار با مخالفان خودجنگید، اما بتدریج بر مشکلات فایق آمد و مدت 47 سال حکومت کرد. او دوستدار علم و عالمان بود. علمای بسیاری به دربارش وابسته بودند. به دانشمندان ایرانی علاقة خاصی داشت . در عهد او طاهربن رضی همدانی از ایران به احمدنگر وارد شد (928) و در محیط دینی و سیاسی دربار ایجاد تنش کرد، و برهان را تحت تأثیر علم و فضل خود قرار داد. برهان که ابتدا سنّی بود ولی بعداً مهدوی ( رجوع کنید به مهدویان * ) شده بود، همراه با خویشاوندان و امرای خود به تشیع گرایید و آن را مذهب رسمی مملکت خود کرد. به تقلید از شاه ، حدود سه هزار نفر از رعیت او به تشیع گراییدند (حسنی ، ج 4، ص 143). در برابر این حرکت ، رعیت اهل سنّت و علمای بزرگ سُنّی واکنش شدید نشان دادند، اما نتیجه ای به دست نیاوردند. به دنبال تغییر مذهب رسمیِ سلطنت احمدنگر، در مناسبات با کشورهای خارج نیز تحولاتی رخ داد و با ممالک همجوار منازعاتی درگرفت ، اما با دولت ایران مناسبات خوبی برقرار شد. شاه اسماعیل صفوی (حک : 907ـ930) به دوستی با برهان علاقه نشان داد و سفیر خود را به احمدنگر فرستاد. تا زمان شاه طهماسب (حک : 930ـ984) حُسن مناسبات میان نظامشاهیان و صفویان ادامه داشت .

برهان در 961، در احمدنگر درگذشت و همانجا، در کنار قبر پدرش ، به خاک سپرده شد. بعداً پیکر پدر و پسر را به کربلا بردند و دفن کردند. برهان شش پسر داشت و پس از او پسرش ، حسین ، به سلطنت رسید.

---

منابع :
(1) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/1962ـ1989؛
(2) علی بن عزیزالله طباطبا، برهان مآثِر ، دهلی 1355/1936؛
(3) محمد قاسم بن غلامعلی فرشته ، گلشن ابراهیمی (تاریخ فرشته ) ، لکهنو 1281؛
(4) نظام الدین احمد هروی ، طبقات اکبری ، ج 3، کلکته 1835؛


(5) Athar Abbas Rizvi, A socio-intellectual history of the Isna ¦ `Ashar  ¦ Sh  ¦ '  ¦ s in India , Canberra 1986, I, index, passim.

/معین الدین عقیل /