برهان الدین دیوه ای ، فقیه و محدث و مؤلف هندی در قرن سیزدهم . در دیوه ، قصبة معروفی از مضافات لکهنو، متولد شد و در همانجا پرورش یافت . پدرش شیخ سرفراز علی ، از نسل عبدالسلام دیوه ای ، مفتی بنام و عالم معروف قرن یازدهم ، بود. برهان الدین نزد عمویش ذوالفقار علی دیوه ای دانش آموخت و پس از پایان تحصیلات به تعلیم و ارشاد پرداخت ، سپس به شهر رای بریلی در جنوب غربی لکهنو رفت و مدتی طولانی در آنجا مقیم شد. به گفتة عبدالحی حسنی (به نقل از محمد نعیم لکهنوی ) وی در این مدت در زاویة سید محمد عدل نقشبندی بریلوی تدریس می کرده و به درخواست نزدیکان وی بر شرح التهذیب یزدی (حاشیة ملا عبدالله در منطق ) حاشیه نوشته است (ج 7، ص 97). از دیگر آثار اوست : رسالة محاکمات حاوی مباحثه ای میان علمای هند؛ و رساله های دیگر دربارة احکام فقهی مثل تحقیق الاوزان در تعیینِ حدّ شرعیِ زکات و مهر، احکام عید فطر و عید قربان .وی پس از 1250 درگذشت (همانجا؛ رحمان علی ، ص 31ـ32).

---

منابع :
(1) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطروبهجة المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/1962ـ1989؛
(2) رحمان علی ، تذکره علمای هند ، لکهنو 1914.

/ عبداللّه کیانی فرید /