responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1106

 

برهان الدین جانم چشتی ، از مشایخ طریقت چَشْتیّه * در هند جنوبی در قرن دهم . پدرش ملقب به شاه میران جی شمس العشاق نیز از مشاهیر این طریقت در دکن بوده و دو کتاب به فارسی در عرفان تألیف کرده است (منزوی ، ج 3، ص 1244، 1956). مؤلف تذکرة الانساب نسب پدر او را با دوازده واسطه به زیدبن علی (شهادت در 122) رسانیده است (محمد هاشم علی ، ص 15(

برهان الدین در رساله ای موسوم به نسل نامه ، در احوال شخصی خود، گفته است که پدرش از مکة معظمه به هند مهاجرت کرده است و در اوایل زمان سلطنت سلطان علی عادلشاه اول (حک :965ـ 988؛ عبدالقیوم ، ص 365ـ366)، و به قول مؤلف بساتین السلاطین در 966، به بیجاپور رسیده (همان ، ص 367) و پس از مدتی در 970 در همانجا درگذشته است (همان ، ص 366). بااین حال ، سال و محل تولد برهان الدین در هیچ منبعی به صراحت مذکور نیست ؛ اما بنابر دو قرینه ، یکی اینکه بخش اول نکتة واحد (اثر منظومی در تصوّف ) را در 967 سروده (همان ، ص 370) و دیگر اینکه پدرش در 966، پس از مهاجرت ، در بیجاپور سکنی گزیده بود، می توان گفت که او در اثنای اقامت پدر در مکة معظمه متولد شده و، بنابراین ، سال تولدش احتمالاً حدود رُبع دوم قرن دهم است .

برهان الدین علوم ظاهری و باطنی را در محضر پدر فراگرفت و، پس از گذراندن مراحل سلوک ، به دست او خرقة خلافت پوشید. سلسلة طریقت او به سید محمد گیسودراز می رسد (محمد هاشم علی ، ص 28، 31). پس از درگذشتِ پدر، خدمات او را ادامه داد و بقیة عمر را به تدریس و ارشاد و تبلیغ و تصنیف و تألیف پرداخت .

برهان الدین در بیجاپور درگذشت و در مقبرة پدرش در محلة ارشادپور مدفون شد. سال وفات او را به اختلاف بیان کرده اند. بنابر مادة تاریخ مندرج در پایان ارشادنامه ، اثر معروف او، محققاً در 990 حیات داشته ، لیکن به احتمال قوی در همان سال درگذشته است (عبدالحق ، ص 25، 39).

از فرزندان او فقط شاه امین الدین علی اعلی (متوفی 1086) را می شناسیم (همان ، ص 49ـ50) که پس از وفات پدر به دنیا آمده است ؛ و از او آثار منظوم و منثوری در تصوف و عرفان و ادبیاتِ اردو باقی است . نام خلفای برهان الدین ، شیخ محمود چشتی و حاجی اسحاق و شیخ عطاءالله و شاه راوَل در منابع ذکر شده است (عبدالقیوم ، ص 369(.

آثار منظوم برهان الدین عبارت است از: ارشادنامه (مثنوی به زبان اردو شامل 500 ، 2 بیت )؛
حجة البقا (805 بیت )؛
رموزالواصلین ؛
منفعة الایمان ؛
نکتة واحد ؛
وصیة الهادی ؛
سُک سهیلا و مسافرت شیخ خان میان و آثار منثور: کلمة الحقایق و گفتار برهان . وی آثاری نیز به فارسی دارد که برخی از آنها عبارت اند از: کشف العوالم ، کلید گنج ، مخزن سالکین و مقصد عارفین ، معرفت المجبوب (منزوی ، ج 3، ص 1793، 1811، 1887، 1956).


منابع :
(1) عبدالحق ، قدیم اردو ، کراچی ؛
(2) عبدالقیوم ، تاریخ ادب اردو ، کراچی ؛
(3) سیدمحمد هاشم علی ، میران جی شمس العشاق ، حیدرآباد دکن 1974؛
(4) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، ج 3، لاهور 1363 ش .

/ ساجداللّه تفهیمی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1106
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست