responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1099

 

برهان الدّین ، حیدر بن محمّدبن ابراهیم شیرازی رومی مشهور به صدرِ هروی ، متکلّم ، مفسّر، ادیب و فقیه حنفی قرن هشتم و نهم . احتمالاً در شیراز زاده شد اما تاریخ ولادتش معلوم نیست . در جوانی به بلاد شرق از جمله هرات و خواف سفر کرد و ازینرو برخی منابع لقب هروی و خوافی را برای او ذکر کرده اند (ابن حجر عسقلانی ، ج 2، ص 202؛
سخاوی ، ج 3، ص 168). وی از شاگردان ارشد ملاّ سعدالدین تفتازانی بود و پس از تحصیل علوم به تدریس و تألیف پرداخت . سخاوی (ج 3، ص 169) او را مدرّس مدرسة قزاریة شیراز خوانده است . برهان الدین ، پس از مدتی راهی روم شرقی شد و در آنجا اقامت گزید. سبب و زمان این مهاجرت بدرستی معلوم نیست ولی با توجّه به شرایط و اوضاع ایران در آن دوران شاید این مهاجرت پس از سقوط شیراز و شهرهای دیگر به دست تیمور و به دنبال کشتارهای بی امان او در سراسر ایران صورت گرفته باشد. برهان الدّین هروی در روم نیز به تدریس و تألیف ادامه داد و شاگردانی مانند محمّدبن سلیمان کافیجی (کافیه جی )، مِنْلاخسرو (مُلاّ خسرو رجوع کنید به دهخدا، ذیل واژه )، و ابن عربشاه تربیت کرد (ثریا، ج 2، ص 15؛
سیوطی ، ج 1، ص 549؛
ابن تغری بردی ، ج 2، ص 143 مجدی افندی ، ص 83). به نوشتة طاش کبری زاده ، ( الشّقائق النّعمانیة ، ص 37) برهان الدّین در زمان حکومت محمّدبن بایزید، سلطان عثمانی (ح 805ـ824)، از علمای بانفوذ عثمانی بود تا آنجا که به گفتة محمّد ثریّا (همانجا) به قتل بدرالدین بن قاضی سماونه ، فتوا داد.

برهان الدین هروی آثار متعددی داشته است از جمله : شرح کتاب الایضاح قزوینی در معانی و بیان ؛
حاشیه ای بر حاشیة تفتازانی بر تفسیرِ کشّاف زمخشری (که در آن اشکالات میرسید شریف جرجانی را بر حاشیة تفتازانی پاسخ گفته است )؛
شرح المواقف ایجی در کلام ؛
و شرح فرائض سجاوندی (یا الفرائض السّراجیة ) در فقه (سیوطی ، همانجا؛
حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 211، ج 2، ستون 1247، 1479، 1894؛
کحاله ، همانجا؛
طاش کبری زاده ، الشّقائق النّعمانیة ، همانجا؛
همو، مفتاح السّعادة ، ج 1، ص 195؛
مجدی افندی ، همانجا).

برهان الدین در 830 یا بین 820 و 830 درگذشت ( رجوع کنید به همان منابع ؛
مدرس تبریزی ، ج 1، ص 256). ابن حجر (ج 2، ص 202)، وفاتِ او را در 793 دانسته که احتمالاً صحیح نیست .

تشابه اسمیِ برهان الدّین با حیدربن احمدبن ابراهیم رفاعی شیرازی ، و قرب زمانی آنان موجب شده که برخی نویسندگان (لکنوی ، ص 169؛
بغدادی ، ج 1، ستون 341) به اشتباه آن دو را یکی بدانند و برخی دیگر مانند سخاوی (ج 3، ص 168) و تمیمی (ج 3، ص 192) بخشهایی از زندگینامة آن دو را با هم درآمیزند.


منابع :
(1) ابن تغری بردی ، المنهل الصافی ، ج 2، چاپ محمد محمدامین ، قاهره 1984؛
(2) ابن حجر عسقلانی ، الدرالکامنة فی اعیان المائة الثامنة ، ج 2، حیدرآباد دکن 1393/1973؛
(3) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(4) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی ، الطبقات السنیّة فی تراجم الحنفیّة ، ج 3، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض 1403/1983؛
(5) محمد ثریا، سجل عثمانی ، استانبول 1308ـ1315؛
(6) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون ، بیروت 1410/1990؛
(7) علی اکبر دهخدا، لغت نامه ، زیر نظر محمد معین ، تهران 1325ـ1359 ش ؛
(8) محمدبن عبدالرحمن سخاوی ، الضوءاللامع لاهل القرن التاسع ، قاهره ( بی تا. ) ؛
(9) عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی ، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، قاهره 1384؛
(10) احمدبن مصطفی طاش کبری زاده ، الشقائق النعمانیّة ، چاپ احمد صبحی فرات ، استانبول 1405؛
(11) همو، مفتاح السعادة و مصباح السیادة ، بیروت 1405؛
(12) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، بیروت ( تاریخ مقدمه 1376 ) ؛
(13) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی ، الفوائدالبهیّة فی تراجم الحنفیّة ، کراچی 1393؛
(14) محمد مجدی افندی ، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق )، استانبول 1989؛
(15) محمدعلی مدرس تبریزی ، ریحانة الادب ، تهران 1369 ش .

/ بمانعلی دهقان /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1099
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست