بروجردی ، حسین بن محمدرضا، از علمای امامیه در قرن سیزدهم و صاحب منظومه ای در رجال . به گفتة خودش ، در شوال 1238 به دنیا آمد و در شهرهای نجف و کربلا و بروجرد نزد علمایی چون صاحب جواهر و شیخ محمدحسن کاشف الغطاء و شیخ محمّدحسین صاحب فصول و سیدشفیع جاپلقی و سیّد جعفر دارابی به تحصیل فقه و اصول و تفسیر و رجال پرداخت (امین ، ج 6، ص 18؛ آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء2، قسم 1، ص 391؛ همو، 1337 ش ، ص 147؛ حبیب آبادی ، ج 4، ص 1059؛ قمی ، ص 155) و به مراتب بلند علمی دست یافت . پدرش از علما بود و از سیّد عبدالله شبّر * اجازة حدیثی گرفته بود (حبیب آبادی ، ج 4، ص 1058؛ قمی ، همانجا). برادرش سید علیمحمد (متوفی 1292) نیز از علما بود. شهرت عمدة بروجردی به دلیل سرودن منظومه ای است در 1313 بیت در علم رجال به نام زبدة المقال (یا نخبة المقال ) که از دقّت و ایجاز و فصاحت برخوردار است . محدّث قمی تاریخ در گذشت عالمان مشهور را از این کتاب نقل کرده است (قمی ، همانجا). این منظومه در 1260، سروده شده و در 1313 همراه رساله ای دیگر به نام المستطرفات فی النِّسب و الالقاب و الکنی به نثر، چاپ شده است . مولی علی عَلیاری تبریزی (متوفی 1327) منظومه ای با نام منتهی الا´مال فی تتمیم زبدة المقال در تکمیل آن سروده و سپس هر دو منظومه را با عنوان بهجة الا´مال شرح کرده است (امین ، همانجا؛ حبیب آبادی ، ج 4، ص 1059؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 3، ص 159ـ160، ج 12، ص 34، ج 23، ص 8، ج 24، ص 99). فرزند شارح ، محمدحسن علیاری ، نیز این شرح را با نام مختصرالمقال تلخیص کرده است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 3، ص 160). سید شهاب الدین مرعشی نجفی نیز تعلیقه ای به نام منیة الرجال بر نخبة المقال نوشته است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 23، ص 204). بروجردی تفسیری بزرگ نیز داشته که مقدمه و بخشی از سورة بقرة آن پایان یافته است (آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء2، قسم 1، ص 392؛ قمی ، همانجا). او در 1277 (یا1276؛ و به نوشتة محدث قمی :1284) در بروجرد درگذشته است (قمی ، همانجا؛ مدرس تبریزی ، ج 1، ص 252؛ حبیب آبادی ، همانجا). فرزندش ، سید نورالدین و فرزند وی سیّد عبدالحسین ، نیز از علما بوده اند (حبیب آبادی ، همانجا).

---

منابع :
(1) محمد محسن آقا بزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء2: الکرام البررة ، مشهد1404؛
(3) همو، مصفّی المقال فی مصنّفی علم الرجال ، چاپ احمد منزوی ، تهران 1337 ش ؛
(4) محسن امین ، اعیان الشیعة ، بیروت 1403/1983؛
(5) محمدعلی حبیب آبادی ، مکارم الا´ثار در احوال دورة قاجار ، اصفهان 1362ـ 1364 ش ؛
(6) عباس قمی ، فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة ، ( بی جا، بی تا. ) ؛
(7) محمد علی مدرس تبریزی ، ریحانة الادب ، تهران 1369 ش .

/ حسن طارمی /