«در آفرينش آسمانها و زمين و آمد و شد شب و روز...»وَ اِخْتِلاٰفِ اَللَّيْلِ وَ اَلنَّهٰارِ.

اين دگرگونى ليل و نهار و اين آمد و رفت روشنايى و تاريكى با آن نظم خاص و تدريجيش كه دائما از يكى كاسته و بر ديگرى افزوده مى‌شود و به كمك آن فصول چهارگانه به وجود مى‌آيد و درختان و گياهان و موجودات زنده مراحل تكاملى خود را در پرتو اين تغييرات تدريجى، گام‌به‌گام طى مى‌كنند، اينها نشانۀ ديگرى از ذات و صفات متعالى او هستند.

اگر اين تغيير تدريجى نبود و يا اين تغييرات، توأم با هرج و مرج صورت مى‌گرفت و يا اصلا هميشه روز و يا هميشه شب بود، حيات و زندگى از صفحۀ كرۀ زمين بكلى بر چيده مى‌شد و اگر فرضا وجود داشت دائما دچار آشفتگى و نابسامانى بود و به هر حال اين نظم خاص كه داراى آثار بسيار حساب شده‌اى است نمى‌تواند تصادفى و بدون دخالت ذات عالم قادرى باشد و لذا در آيات متعددى از قرآن از دلايل ذات پاك خدا شمرده شده است.

(ج 559/1-560.)

مُخْتَلِف: (نحل/ 69.)[*]

از «اختلاف» به معنى «گوناگون و خلاف يكديگر و ناهمسان بودن» است و در جمع «مُخْتَلِفُون»[**]است. در آيۀ مورد بحث مى‌خوانيم:

«... از درون شكم آنها (زنبورها) نوشيدنى خاصى خارج مى‌شود به رنگهاى مختلف كه در آن شفاى مردم است...» چنانچه از شرح جهان اسرارآميز اين حشرۀ عجيب (زنبور) بگذريم و به عظمت و قدرت آفريدگارش آشنا شويم مى‌بينيم كه رنگ عسل برحسب آن‌كه زنبور بر چه گل و ثمره‌اى نشسته و از آن بهره‌گيرى كرده باشد تفاوت مى‌كند، به‌همين‌جهت در پاره‌اى از موارد، قهوه‌اى تيره و گاهى نقره‌اى سفيد و گاهى بى‌رنگ و گاهى زردرنگ، گاهى شفاف، زمانى تيره، گاهى زرد طلايى، زمانى خرمايى و حتى گاهى مايل به سياهى است!.

[*]... يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهٰا شَرٰابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوٰانُهُ فِيهِ شِفٰاءٌ لِلنّٰاسِ‌...نحل/ 69.

[**]اَلَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ‌.«همان خبرى كه پيوسته در آن با يكديگر اختلاف دارند» نبأ/ 3.