آيۀ مورد بحث دربارۀ مجازات عيبجويان و مسخره‌كنندگان مال‌اندوز است كه به زودى با ذلت و حقارت، در آتشى خردكننده پرتاب مى‌شوند.

اين نشان مى‌دهد كه آتش سوزان دوزخ به شدت اعضاى آنها را درهم مى‌شكند و اين كه «حطمة» را، آتش يا دوزخ گفته‌اند بدان جهت است كه هرچه در ان افكنده شود، مى‌شكند و خرد مى‌كند[*]، ولى از بعضى روايات استفاده مى‌شود كه «حطمة» نام تمام جهنّم نيست، بلكه نام بخش فوق‌العاده سوزانى از آن است[1].

فهم اين معنى كه آتش به جاى سوزاندن، اعضا را درهم بشكند شايد در گذشته مشكل بود، ولى امروز كه مسئله شدت تأثير امواج انفجار بر همۀ ما واضح شده كه چگونه ممكن است امواج ناشى از يك انفجار مهيب نه تنها انسانها، بلكه ميله‌هاى محكم آهن و ستونهاى عظيم ساختمانها را درهم بشكند مطلب عجيبى نيست. (ج 315/27-316.)

ح ظ ر

محتظر: (قمر/ 31.)[**]

در اصل از مادّۀ «حظر» (بر وزن مغز) به معنى «منع و بازداشتن» است و كلمۀ «محظور»[***]نيز از همين مادّه و به معنى «ممنوع و بازداشته شده» است و لذا آغلى را كه براى گوسفندان و حيوانات درست مى‌كنند كه مانع خروج آنها، يا حملۀ حيوانات وحشى شود «حظيرة» مى‌نامند و جمع آن، «حظائر» است و «محتظر» (بر وزن محتسب) شخصى است كه صاحب چنين مكانى باشد.

آيۀ مورد بحث دربارۀ مجازات قوم سركش «ثمود» است كه به دنبال يك صيحه

[*]تبيين اللغات لتبيان الآيات، ماده «حطم».

[1] نور الثقلين، جلد 3، صفحات 17 و 19، حديث 60 و 64.

[**]... فَكٰانُوا كَهَشِيمِ اَلْمُحْتَظِرِ.«... و به دنبال آن (صيحه) همگى به صورت گياه خشكى در آمدند كه صاحب چهار پايان در «آغل» جمع‌آورى مى‌كند» قمر/ 31.

[***]... وَ مٰا كٰانَ عَطٰاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً.«... و عطاى پروردگارت هرگز از كسى «منع» نشده است» اسراء/ 20.