ح ر ك

تُحَرِّكْ‌:(قيامت/ 16.)[*]

از «تحريك» گرفته شده و به معنى «جنبانيدن و حركت دادن» است.

خداوند با تذكر فشرده‌اى به پيامبرش دربارۀ قرآن مى‌فرمايد:

«زبانت را به خاطر عجله براى خواندن قرآن، حركت مده» در تفسير اين آيه، مفسران گفتگو بسيار دارند:

نخست تفسير معروفى است كه از ابن عباس در كتب حديث و تفسير نقل شده است و آن اين كه پيامبر (ص) به خاطر عشق و علاقه شديدى كه به دريافت و حفظ قرآن داشت، هنگامى كه پيك وحى، آيات را بر او مى‌خواند همراه او زبان خود را حركت مى‌داد و عجله مى‌كرد. خداوند او را نهى فرمود كه اين كار را مكن، خود ما آن را براى تو جمع مى‌كنيم.

ديگر اين كه: مى‌دانيم قرآن داراى دو نزول است: «نزول دفعى» يعنى همه آن يكجا در «شب قدر» بر قلب پاك پيامبر (ص) نازل شد، و «نزول تدريجى» كه در طى 23 سال صورت گرفته، پيامبر (ص) به خاطر عجله‌اى كه در ابلاغ دعوت داشت گاه قبل از نزول تدريجى و يا همراه آن آيات را تلاوت مى‌كرد، به او دستور داده شد كه از اين كار خوددارى كند و بگذارد هر آيه‌اى در موقع خود تلاوت و ابلاغ شود.

و به اين ترتيب مضمون اين آيه همانند آيۀ 114 سورۀ طه است[**].

اين دو تفسير تفاوت زيادى با هم ندارند و در مجموع به اين معنى بازمى‌گردد كه پيامبر (ص) حتى در گرفتن وحى هم نبايد عجله كند.

[*]لاٰ تُحَرِّكْ بِهِ لِسٰانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ‌،إِنَّ عَلَيْنٰا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ‌.«زبانت را به خاطر عجله براى خواندن آن (قرآن) حركت مده، چرا كه جمع و خواندن آن بر عهدۀ ماست» قيامت/ 16 و 17.

[**]... وَ لاٰ تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضىٰ إِلَيْكَ وَحْيُهُ‌...«... دربارۀ قرآن عجله مكن پيش ازآن‌كه وحى آن تمام شود...» طه/ 114.