ح ج ج

حِجُّ‌:(آل عمران/ 97.)[*]

به فتح و كسر حاء[**]، به معنى «قصد كردن» است و به‌همين‌جهت به جاده و راه «محجة» (بر وزن مودّة) گفته مى‌شود، زيرا انسان را به مقصد مى‌رساند و نيز به دليل و برهان «حجّت» گفته شده است، چرا كه مقصود را در بحث روشن مى‌سازد و مطلب را ثابت مى‌كند. و امّا اين كه مراسم مخصوص را «حجّ‌» ناميده‌اند براى اين است كه به هنگام حركت براى شركت در اين مراسم «قصد زيارت خانۀ خدا» مى‌كنند. (ج 16/3.)

«حجّ اكبر» كدام است‌؟ (سورۀ توبه آيۀ 3.)[***]

در اين كه روز «حج اكبر» كدام روز است در ميان مفسران گفتگوست، امّا آنچه از بسيارى از روايات كه از طريق اهل بيت و اهل سنت نقل شده، استفاده مى‌شود اين است كه منظور از آن روز دهم ذى‌الحجّه، روز عيد قربان و به تعبير ديگر «يوم النّحر» مى‌باشد.

پايان يافتن مدت چهار ماه تا روز دهم ماه ربيع الثانى طبق آنچه در منابع اسلامى آمده، دليل ديگرى بر اين موضوع است، بعلاوه در روز عيد قربان در واقع قسمت اصلى اعمال حج پايان مى‌يابد و ازاين‌رو، روز حج مى‌توان به آن اطلاق كرد.

و اما اين كه چرا آن را «اكبر» گفته‌اند براى آن است كه در آن سال همه گروهها اعم از مسلمان و بت‌پرستان (طبق سنتى كه از قديم داشتند) در مراسم حج شركت كرده بودند، ولى اين كار در سالهاى بعد بكلى موقوف شد.

[*]... وَ لِلّٰهِ عَلَى اَلنّٰاسِ حِجُّ اَلْبَيْتِ‌...«... و براى خدا بر مردم است كه آهنگ خانه (او) كنند...» آل عمران/ 97.

[**] گفته شده كه «حجّ‌» به فتح اول مصدر است و به كسر اول اسم است و بعضى عكس آن را گفته‌اند (قاموس).

[***]وَ أَذٰانٌ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى اَلنّٰاسِ يَوْمَ اَلْحَجِّ اَلْأَكْبَرِ أَنَّ اَللّٰهَ بَرِيءٌ مِنَ اَلْمُشْرِكِينَ وَ رَسُولُهُ‌...«و اين اعلامى است از ناحيۀ خدا و پيامبرش به (عموم) مردم در روز حجّ اكبر (روز عيد قربان) كه خدا و پيامبر او از مشركان بيزارند...» توبه/ 3.