و گاه گفته‌اند به معنى بهشت برزخى است كه ارواح شهدا و مؤمنان موقتا به آنجا مى‌روند.

تفسير اخير از همه مناسبتر به نظر مى‌رسد و از امورى كه به روشنى برآن گواهى مى‌دهد اين است كه در بسيارى از روايات معراج آمده است كه پيغمبر (ص) عده‌اى را در اين بهشت متنعم ديد، در حالى كه مى‌دانيم هيچ‌كس در بهشت جاويدان قبل از روز قيامت وارد نمى‌شود، زيرا آيات قرآن به خوبى دلالت دارد كه پرهيزگاران در قيامت بعد از محاسبه، وارد بهشت مى‌شوند، نه بلافاصله بعد از مرگ، و ارواح شهدا نيز در بهشت برزخى قرار دارند، زيرا آنها قبل از قيام قيامت وارد بهشت جاويدان نمى‌شوند (ج 498/22 و 499.)

جَنَّتٰانِ‌:(الرّحمن/ 46)[**]

به معنى «دو باغ بهشت» است، ممكن است بهشت اول، بهشت مادى و جسمانى باشد و بهشت دوم بهشت معنوى و روحانى، چنان كه در آيۀ 15 سورۀ آل عمران آمده است:

... لِلَّذِينَ اِتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنّٰاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِينَ فِيهٰا وَ أَزْوٰاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوٰانٌ مِنَ اَللّٰهِ‌...

در اين آيه علاوه بر بهشت جسمانى كه نهرها از زير درختانش مى‌گذرد و همسران پاك در آن هستند، از بهشت معنوى كه خشنودى خداست سخن مى‌گويد.

يا اين كه بهشت اول به عنوان پاداش اعمال به آنها داده مى‌شود و بهشت دوم به عنوان تفضل، چنان كه در آيۀ 38 سورۀ نور آمده است:

لِيَجْزِيَهُمُ اَللّٰهُ أَحْسَنَ مٰا عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ‌...«هدف اين است كه خداوند پاداش بهترين اعمال آنها را بدهد و از فضلش بر آنها بيفزايد...».

يا اين كه يك بهشت براى اطاعت و ديگرى براى ترك معصيت است.

و يا يكى براى ايمان و عقيده و ديگرى براى اعمال صالح و مانند آن.

[*]عِنْدَ سِدْرَةِ اَلْمُنْتَهىٰ‌.«نزد سدرة المنتهى» نجم/ 14.

[**]وَ لِمَنْ خٰافَ مَقٰامَ رَبِّهِ جَنَّتٰانِ‌.«و براى كسى كه از مقام پروردگارش بترسد دو باغ بهشت است» رحمان/ 46.