اسم الکتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه المؤلف : شریعتمداری، جعفر الجزء : 1 صفحة : 208
مقدار
از زمان را شامل مىشود، نظريات مختلفى ارائه شده، و با توجه به آيۀ مورد
بحث كه حاكى از زندانى شدن يوسف است، بعضى جملۀ «بضع سنين» را، از سه تا پنج
و بعضى از سه تا هفت و همينطور از سه تا نه و بالاخره از سه تا ده سال دانستهاند،
ولى آنچه گفته شده است، اعداد از ده كمتر است و اكثر مفسران برآنند كه «بضع» در
اين آيه، هفت سال است. «راغب» در مفردات، اين واژه را به فتح باء آورده و گفته است
در اصل به معنى «قطعهاى از گوشت بريده شده» است: فلان بضعة منّى. «او
همسايۀ نزديك من و در حكم پارۀ تن من است». (قاموس، مفردات و ديگر
منابع) بضاعت: (در آيۀ 19 سورۀ يوسف)[*]در اصل از مادۀ «بضع» (بر
وزن نذر) به معنى قطعهاى از گوشت است كه آن را جدا مىكنند و سپس تعميم يافته و
به قطعۀ مهمّى از مال و سرمايه نيز گفته شده است، «بضعه» به معنى پاره تن و
«حسن البضع» به معنى انسان فربه و پرگوشت آمده است و «بضع» (بر وزن حزب) به معنى
عدد سه تا ده آمده است[1].
(ج 355/9.)
از
مادۀ «بطء» (بر وزن قطب) به معنى «كندى در حركت» است و چنان كه جمعى از
[*]... وَ أَسَرُّوهُ بِضٰاعَةً...(آيه
دربارۀ حضرت يوسف است كه ترجمۀ آن از ابتداى آيه چنين است): «و
كاروانى فرارسيد، مأمور آب را (به سراغ آب) فرستادند، او دلو خود را در چاه افكند
و صدا زد: مژده باد، اين كودكى است (زيبا و دوستداشتنى) و اين امر را به عنوان يك
سرمايه از ديگران مخفى داشتند و خداوند به آنچه آنها انجام مىدادند آگاه است»
يوسف/ 19.
(1) در مورد معنى «بضع» احتمالات ديگرى نيز ذكر شده است، از جمله
اين كه (همانطور كه در بالا ذكر شد) حد اقل آن سه و حد اكثر آن ده، يا حد اقل آن
يك و حد اكثر آن نه، يا حد اقل آن شش و حد اكثر آن نه، ولى آنچه گفتيم مشهورتر
است. مثال از قرآن كريم: فى بضع سنين... «در چند سال...» روم/ 4. (نمونه، ج
362/16.)
[**]وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ...«در
ميان شما افرادى (منافق) هستند كه هم خودشان سستند و هم
اسم الکتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه المؤلف : شریعتمداری، جعفر الجزء : 1 صفحة : 208