ب ر ج

تَبَرُّجَ‌:(احزاب/ 33.)[*]

از ماده «برج» گرفته شده و به معنى «آشكار شدن در برابر ديدگان مردم» است.

آيه مورد بحث دربارۀ مسئوليت سنگين همسران پيامبر (ص) است كه خداوند طى آياتى، هفت دستور مهمّ به آنها مى‌دهد كه سومين دستور درزمينۀ رعايت عفت آنهاست و مى‌فرمايد:

«شما در خانه‌هاى خود بمانيد و همچون جاهليت نخستين در ميان جمعيت ظاهر نشويد»(وَ لاٰ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ اَلْجٰاهِلِيَّةِ اَلْأُولىٰ‌)و اندام و وسايل زينت خود را در معرض تماشاى ديگران قرار ندهيد. (ج 290/17.)

بروج: (بروج/ 1.)[**]

جمع «برج» به معنى «قصر» است و بعضى آن را به معنى «شىء ظاهر و آشكار» مى‌دانند و نامگذارى قصرها و عمارتهاى بلند و مرتفع را به اين نام به خاطر وضوح و ظهورشان دانسته‌اند، به‌همين‌جهت قسمت مخصوصى از ديوار اطراف شهر يا محل اجتماع لشكر كه بروز و ظهور خاصى دارد، «برج» ناميده مى‌شود و هنگامى كه زن زينت خود را آشكار سازد «تبرّجت المرأة» مى‌گويند[1].

به هر حال برجهاى آسمانى[***]اشاره به صورتهاى فلكى است كه خورشيد و ماه در هر فصل و هر موقعى از سال در برابر يكى از آنها قرار مى‌گيرند، مثلا مى‌گويند خورشيد در برج

[*]وَ قَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَ لاٰ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ اَلْجٰاهِلِيَّةِ اَلْأُولىٰ‌...«و در خانه‌هاى خود بمانيد و همچون جاهليت نخستين (در ميان مردم) ظاهر نشويد...» احزاب/ 33.

[**]وَ اَلسَّمٰاءِ ذٰاتِ اَلْبُرُوجِ‌. «سوگند به آسمان كه داراى برجهاى بسيار است» بروج/ 1.

[1] بعضى از محققان معتقدند كه اين كلمه از واژۀ فارسى «برز» كه به معنى بلندى و بزرگى و شكوه است گرفته شده. (به برهان قاطع و حاشيۀ آن مراجعه شود)

[***]تَبٰارَكَ اَلَّذِي جَعَلَ فِي اَلسَّمٰاءِ بُرُوجاً... «جاودان و پربركت است آن خدايى كه در آسمانها برجهايى قرار داد...» فرقان/ 60.