حجّت به وجود ياوران، و پيمانى كه خداوند از علما گرفته است بر پرخورى ظالمان و گرسنگى مظلومان صبر نكنند البتّه افسار شتر خلافت را بر گردنش رها مى‌ساختم و زمان خلافت را همانند زمان غصب آن مى‌انگاشتم و محقّقاً در مى‌يافتيد كه دنياى شما در نزد من از آب دماغ بز بى‌ارزشتر است. گفته‌اند: وقتى كه امام (ع) به اين جاى سخن رسيد مردى از اهل قصبه برخاست و به حضرت نامه‌اى داد، امام (ع) نامه را گرفت و خواند. در اين حال ابن عبّاس عرض كرد يا امير المؤمنين! چرا كلامت را از آنجا كه قطع كردى ادامه نمى‌دهى؟ امام (ع) فرمود:

هرگز: ابن عباس، اين خطبه به منزله هيجانى بود كه فرونشست. ابن عباس گفت به خدا سوگند به اندازه‌اى كه بر قطع اين كلام كه امام (ع) قصد داشت بيان كند و نكرد متأسف شدم كه بر هيچ كلامى متأسف نشدم».

[شرح‌]

(2553- 2548)

مقصود از كلمه «فلان» در كلام امام (ع) ابو بكر است،

چنان كه در بعضى از نسخ به آن تصريح شده است هنگامى كه امام (ع) به ترسيم ابو بكر در لباس خلافت مى‌رسد لفظ «قميص» را به كار مى‌برد از روى كنايه تلبّس او را به خلافت، تقمّص تعبير كرده است.

ضمير منصوب در كلام امام (ع) به خلافت باز مى‌گردد و چون مرجع ضمير آشكار بوده است آن را بيان نفرموده، مانند كلام حق تعالى: حَتَّى تَوارَتْ بِالْحِجابِ‌: «وقتى كه خورشيد پنهان شد» ضمير مستتر در تورات به خورشيد باز مى‌گردد.

احتمال ديگر اين كه چون خلافت در سخن امام (ع) قبلًا ذكر شده، به ضمير اكتفا كرده است.

(2563- 2554)

واو در جمله: و انّه ليعلم ... حاليّه است،

«با وجودى كه مى‌دانست جايگاه من به منزله قطب آسياست او خلافت را به دست گرفت.»

چون استوانه آسيا چيزى است كه حركات سنگ را تنظيم مى‌كند و غرض‌