نفسش شود، نوشته مى‌شود و روز قيامت به خاطر آن عذاب خواهد شد.

بنا بر همين قول احتمال دارد حفظه بر عباد عيناً همان حفظه، براى عباد باشد. زيرا نفس در جوهريّت خود آنچه از خير و شرّ انجام مى‌دهد حفظ مى‌كند و در روز قيامت بر خود شماره مى‌كند، آن گاه كه عوارض بدن زايل شود آنچه را كه در جوهر نفس وجود دارد مفصّل و مصوّر مى‌بيند و از نفس چيزى غايب نخواهد بود چنان كه خداوند متعال فرموده است: يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً [1] و باز مى‌فرمايد: وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً يَلْقاهُ مَنْشُوراً [2] و باز فرموده است: أَ فَلا يَعْلَمُ إِذا بُعْثِرَ ما فِي الْقُبُورِ وَ حُصِّلَ‌ [3].

معناى اين كلام امام (ع) كه حافظان انسان از فرشتگان آسمانند اين است كه اصل آنها از فرشتگان آسمان است و بعد به زمين فرستاده مى‌شوند. در باره اين فرموده حضرت كه فرمود: امّا السدنة لابواب جنانه در گذشته توضيح داده شد.

(1483- 1461)

فرموده است: و منهم الثّابتة في الارضين ... تا لقوائم العرش اكتافهم.

چنان كه از بسيارى روايات استفاده مى‌شود اين صفات در وصف ملائكه حامل عرش بيان شده است. پس بى‌مناسبت نيست كه در كلام امام (ع) منظور همان فرشتگان باشند. اين موضوع از ميسره بدين عبارت روايت شده است: «پاى آن فرشتگان در زمين پايين و سرهايشان عرش را شكافته است. چنان خاشع‌اند كه چشمهايشان را بخوبى باز نمى‌كنند، از ساكنان آسمان هفتم خداترس‌ترند و

[2] سوره اسراء (17): آيه (13): روز قيامت براى انسان كتاب گشوده‌اى را ظاهر مى‌سازيم و به او مى‌گوييم كتابت را بخوان و خودت براى حسابرسى خويش كافى هستى.

[3] سوره عاديات (100): آيه (9): آن گاه كه از قبرها برانگيخته شوند آنچه در سينه‌هاست بروز كند.