البته دو دليل اول براي اثبات مدعا كافي است و مي‌توان مجددا به آن دو مراجعه كرد و در آنها انديشيد.

روايتهاي متضاد درباره حكومت و شيوه جمع بين آنها

بايد دانست كتابهاي صحاح و سنن و مسانيد برادران سني مذهب ما پر است از اخبار و رواياتي كه درباره حكومت و سلطنت وارد شده، در برخي آنها از حكومت ستايش شده و براي به عهده گرفتن آن ترغيب و تشويق به عمل آمده است، و برخي ديگر از ورود در امور حكومتي مردم را برحذر داشته و از دخالت در آن بيم داده و پيشوايان جور و ستم را نكوهش نموده و بيان داشته كه آنان اهل آتش هستندآ در برخي ديگر اطاعت از امير و فرمانده ولو اينكه برده حبشي سياه پوست باشد را واجب دانسته است، در برخي ديگر تصريح نموده كه "اطاعتي براي كسي كه اطاعت خداوند را نكند نيست ."[1] و نيز بيان داشته كه : "اطاعتي در معصيت خداوند نيست، اطاعت فقط در كارهاي معروف و نيك است ."[2] در برخي آمده : "سلطان سايه خداوند در زمين است ."[3] و در برخي ديگر آمده است : "سلطان عادل متواضع، سايه خدا و نيزه خدا در زمين است ."[4]

جمع بين اين روايات طبق قواعد و به حسب صناعت فقهي بسيار واضح و آشكار است ; زيرا آنكه اطاعتش واجب است والي حق عادل است نه والي ستمگر جائر، به ويژه در فرمانهاي ظالمانه و جائرانه اي كه از وي صادر مي‌شود، و اين كه اگر از سوي والي عادل برده اي مردم را براساس كتاب خداوند رهبري كند - چنانكه در متن حديث اين گونه است - اطاعتش واجب است، ولو اينكه حبشي سياه پوست باشد، و از اين مزايا و امتيازات اسلام است كه امتيازات نژادي و جغرافيايي و طايفه اي و طبقاتي را ملغي نموده و در قرآن كريم فرموده است : (ان اكرمكم عندالله اتقيكم [5] گرامي ترين شما در نزد خداوند باتقواترين شماست).

آيا ملاحظه نمي فرماييد كه پيامبراكرم 6 كمي پيش از وفات خويش "اسامة بن زيد" را به فرماندهي سپاه برمي گزيند و بزرگان صحابه را دستور مي‌دهد كه زير پرچم و تحت فرمان او باشند؟ و اما در آن مواردي كه به صورت مطلق آمده كه : "سلطان سايه خداست" بايد به حديث ديگري كه مفيد است و مي‌گويد: "سلطان

---