الف) تاريخچه نگارش فقه حكومتي در اسلام

فرايند واژه ها

واژه ها نيز چون همه پديده هاي هستي، با گذشت زمان دچار تحول و دگرساني هاي گوناگون مي‌شوند و فرايندهاي مختلفي را پشت سر مي‌گذارند. در اثر اين فرايندها و تحولات لغوي، گاهي يك معني و مفهوم ويژه در قالب الفاظ و كلمات متعدد جاي گرفته و انسانها را در راستاي تفهيم و تفاهم و اداي مقصود ياري مي‌رسانند. روي اين اصل است كه بايد گفت : واژه ها و اصطلاحات در پديد آوردن پيوندهاي معنوي و فرهنگي ابناي بشر و انتقال معارف، نقش بسيار ظريف، كليدي و مهمي را ايفا مي‌كنند.

مفهوم ويژه اي هم كه امروزه از آن به عنوان "ديدگاهها و انديشه هاي حكومتي اسلام" ياد مي‌شود از جمله مفاهيمي است كه در طول زمان در قالب واژه ها و اصطلاحات گوناگون جاي گرفته و بر زبان محدثان، فقها، مفسران و حكماي اسلام جاري گشته است . به همين جهت مطالب مربوط به آن با نامها و عناوين گوناگون و متعدد شناخته شده و در هر عصر و زمان و در هر يك از منابع و متون، تعبير خاصي به آن اختصاص يافته است . چنانكه مجموعه مطالب مربوط به اين موضوع زماني "الاحكام السلطانيه" و "امور سلطانيه"[2] و زماني ديگر "تنفيذالاحكام"[1]، "القضايا و الاحكام"[4] و "احكام قضاء و حدود و..."[3] ناميده شده، گاهي هم به اسم "ولاية الفقيه"[5] مورد ذكر قرار گرفته و زمان ديگر به صورت عام تر و كلي تر، عناويني

---