اسم الکتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي المؤلف : منتظري، حسينعلي الجزء : 1 صفحة : 166
آورده و حكميت وي را مورد قبول قرار دهند.
اما ممكن است اطلاق آيه شريفه را بدين صورت مورد خدشه قرارداد كه آيه
فقط در مورد قضاوت كه يكي از شعبه هاي ولايت است ظهور دارد و نمي توان به آن
براي اثبات ولايت مطلقه آن حضرت استناد نمود، شان نزول آيه نيز همين نظر را
تأييد ميكند.
در تفسير مجمع البيان آمده كه اين آيه درباره نزاعي كه بين زبير و يكي از انصار
واقع شد نازل گرديده است .[1]
از طرف ديگر ميتوان گفت : از عموم موصول در جمله (ما شجر بينهم) - آنچه
درباره آن به نزاع برخاسته اند - استفاده ميشود كه آيه منحصر به مورد قضاوت
نيست، بلكه تمام درگيريها و اختلافات افراد و اقوام مختلف با يكديگر و حتي
جنگها را نيز شامل ميشود و در واقع اين آيه نظير آيه شريفه (وان طائفتان من
المؤمنين اقتتلوا فاصلحوا بينهما[2] اگر دو طايفه از مؤمنان با يكديگر به نزاع
برخاستند بين آنان اصلاح برقراركنيد) است .
در اين صورت آيه شريفه به صراحت ولايت مطلقه پيامبراكرم 6 در تمام
اختلافات داخلي امت اسلامي، اعم از شخصي و اجتماعي را شامل ميشود، و
مراد از حكومت و ولايت چيزي غير از اين نيست، و شأن نزول آيه هم اگر درباره
قضاوت باشد باز به اصطلاح "مورد مخصص نيست ."[3] و كليت آيه را به مورد نزول
آن نمي توان محصور كرد.
8 - دلالت آيه : (انا انزلنا اليك الكتاب بالحق لتحكم بين الناس ....)
(انا انزلنا اليك الكتاب بالحق لتحكم بين الناس بما اراك الله و لا تكن للخائنين
خصيما[4] ما به سوي تو قرآن را به حق فرستاديم تا به آنچه خداوند بر تو پديد آرد
ميان مردم حكم كني و هرگز به نفع خيانتكاران (با مؤمنان) ستيزه گر مباش .)
از اطلاق اين آيه نيز استفاده ميشود كه پيامبراكرم 6 از جانب خداوند متعال
[1] مشاجره و مخاصمه اي بين حاطب بن ابي بلتعه يا ديگري با زبير درباره آب دادن درختان خرمايشان كه توسط نهري كوچك آبياري ميشد درگرفت، آنان اين نزاع را براي حل و فصل نزد پيامبراكرم 6 آوردند، آن حضرت به نفع زبير حكم نموده و به وي فرمود: "اسق ثم ارسل الي جارك" اول تو نخلهايت را آب بده آنگاه آب را براي همسايه ات بفرست . شخص انصاري از اين قضاوت غضبناك شد و گفت : يا رسول الله، چون پسر عمه ات بود اين گونه حكم كردي ؟ در اين هنگام صورت آن حضرت متغير شد و به زبير فرمود: "اي زبير، آب را به روي زمين خود ببند و آنقدر صبر كن تا بيخ درختهايت را پر كند - نخلستان كاملا سيراب شود - حق خود را به تمامي بگير، آنگاه آب را براي زمين همسايه ات بفرست ." (مجمع البيان، 69/2، جزء سوم)
[2] حجرات (49):9.
[3] درباره اين اصطلاح پيش از اين توضيح داده شد، مراجعه شود.
[4] نساء (4): 105.
اسم الکتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي المؤلف : منتظري، حسينعلي الجزء : 1 صفحة : 166