علي بن ابيطالب (ع) توسط پيامبر گرامي اسلام 6 به عنوان امام مسلمين به مردم معرفي و منصوب شد و از آنان بيعت گرفته شد. اين قرارداد الهي با بيعت مردم تحقق خارجي پيدا كرد تا حاكميت اسلامي توسط اميرالمؤمنين (ع) واولاد طاهرينش در جهان گسترش يابد; ولي پس از رحلت رسول گرامي اسلام 6 در يك حركت سياسي، بيعت غدير نقض شد و ديگران متصدي امر حكومت شدند.

ج - ولايت، برگرفته از عهد و پيمان

ولايت در بحث حكومت به معناي امارت و رياست ظاهري و تصدي مقامات رسمي حكومت است . در حقيقت تصدي امر حكومت - كه از آن مردم است و به لحاظ ضرورت زندگي اجتماعي و عدم امكان تصدي عموم مردم در كارهاي اجتماعي به افرادي خاص واگذار مي‌شود - نمي تواند بدون توافق و تعهدات متقابل باشد. البته اگر كسي بدون توافق و رضايت مردم متصدي امر حكومت شد و مردم اقدام مخالفي در برابر او انجام ندادند، عقلا و عرفا به شرايط و تعهدات عمومي حكومت صحيح ملزم مي‌باشد; حتي اگر رسما قراردادي در ميان نباشد. به عبارت ديگر نفس حكومت به عنوان رفتاري عقلاني، ذاتا مشروط به شروط معيني است و مي‌تواند در يك قرارداد رسمي توسعه يا تضييق پيدا كند. به همين جهت در ولايت قضا يا ولايت افتا و يا ولايت اجرا، شرايط عام و عرفي و عقلاني در كنار شرايط قراردادي (شرعي يا عقلايي) قرار گرفته و وظايف متوليان را تعيين مي‌كند.

اين كه مي‌گوييم ولايت از عهد و پيمان ناشي مي‌شود و يا قراردادي لازم الاجرا مي‌باشد، به معناي آن است كه هيچ كس حق تخلف از قرارداد را ندارد، خواه قراردادهاي شارع مقدس با مردم باشد و يا قراردادهاي صرفا بشري ; و حقوق حاكمان و مردم - علاوه بر مواردي كه خداوند تعيين فرموده است - بر اساس چيزي است كه از سوي هر دو طرف توافق شده و پذيرفته شده است .

در حكومت ديني، لوازم عقلايي حكومت بايد رعايت شود; كه از جمله آن