گواهي دهنده اي هست ." حضور گواهان در محكمه قيامت، و آمدن پيامبران و صالحان و صديقان، با توجه به اين كه خدا همه چيز را مي‌داند و فرشتگان رقيب و عتيد همه چيز را ثبت كرده اند، براي اين است كه به صورت ملموس و عيني وعده هاي داده شده را ببيند و به خوبي به او تفهيم شود كه چگونه حقايق را ناديده گرفته و به پيامهاي آسماني بي اعتنايي كرده است . گواهي بر اعمال بندگان نه تنها از ناحيه گواهان بيروني [3] كه از سوي اعضاي بدن [2] و حتي زمين نيز خواهد بود.[1] رسيدگي به اعمال همه بر اساس موازين عدل خواهد بود،[4] و به هيچ كسي در اين محاسبه ستم روا داشته نخواهد شد; (و ما ربك بظلام للعبيد)[5] "و پروردگارت ستمگر بندگان نيست ."

عامل سعادت انسان ايمان و عمل صالح، و موجب شقاوت ابدي او كفر و شرك ورزيدن است . خداوند درباره مؤمنان داراي عمل صالح فرموده است : (و من يعمل من الصالحات من ذكر أو أنثي و هو مؤمن فاولئك يدخلون الجنة ).[6] "كساني از زن و مرد وارد بهشت مي‌شوند كه مؤمن بوده و عمل صالح انجام دهند." اما اگر كسي عمل صالح بدون ايمان داشته باشد، كفر و انكار او اثري از عمل صالح باقي نمي گذارد; چون قوام عمل و قبول شدنش به نيت عامل آن بستگي دارد.

به عبارتي اعمالي مي‌توانند اثر پايدار داشته باشند كه هم صالح باشند و هم عامل آنها از انجام آنها قصد خير و الهي داشته باشد; و اين براي شخص فاقد عقيده درست ممكن نيست . (مثل الذين كفروا بربهم أعمالهم كرماد اشتدت به الريح في يوم عاصف ...)[7] "مثل اعمال كساني كه به پروردگارشان كافر شدند، همانند خاكستري است كه در روز طوفاني باد سخت بر آن بوزد." در برابر، ايمان آن چنان تأثير گذار است كه نه تنها عمل صالح را اثر بخش مي‌كند، كه باعث مي‌شود برخي گناهان ناديده گرفته شود.[8]

---