منتقل مي‌شوند و برخي در متن اصلي مي‌مانند و لذا دقيق ترين برگردان نيز نمي تواند جايگزين متن اصلي شود، زيرا هيچ ترجمه اي وفادار به تمام متن اصلي نخواهد بود.

2- شروح ناقص : عمده كتبي كه در شرح نهج البلاغه تحرير شده اند، شرح خطبه يا خطبه ها، شرح نامه يا نامه ها و يا شرح قسمتي از نهج البلاغه است . برخي از شروح نيز موضوعي هستند، مانند اين كه درباره نبوت يا اصولا عقايد به گزينش و بيان و شرح سخنان امام علي (ع) در نهج البلاغه كه مرتبط با موضوع است پرداخته اند; پاره اي از اين كتابها مانند شرح عبده مبسوط است، اما فقط بخشي از نهج البلاغه را شامل مي‌شود.

3- شروح كامل : از شروح كامل مي‌توان دو شرح را نام برد كه يكي شرح و تفسير نهج البلاغه محمدتقي جعفري است و ديگري شرح ابن ابي الحديد معتزلي . شرح نسبتا كامل ديگري ترقيم يافته است به نام شرح نهج البلاغه "المقتطف من بحارالانوار للعلامة المجلسي"[1]. شرح مذكور بر پايه چهار شرح از ابن ميثم، ابن ابي الحديد، راوندي و كيدري تنظيم و تصحيح شده ; و توضيحات كلام حضرت علي (ع) را از خلال بحارالانوار اخذ كرده است ; اين شرح در حقيقت شرحي نقلي به شمار مي‌آيد.

در مورد شروح بايد به اين نكته توجه داشت كه در اغلب آنها بيش از آن كه مطالب مسطور عبارت از شرح مفاد نهج البلاغه باشد، مشتمل است بر شرح افكار پراكنده مقرر آن . شارح از مجموعه اي از مباحث عقلي و ذهني و اجتماعي و ... پراكنده در حول محور يكي از سخنان امام استفاده كرده و به بهانه كلام امام فصل كشافي از افكار و انديشه هاي خويش را به ميان نهاده است، به گونه اي كه اگر سخن امام را از ميان مجموعه گفتارها برداريم هيچ خللي ايجاد نشده، و گويي نويسنده اي به نگارش اثري در تبليغ انديشه هاي شخصي خويش پرداخته است . اين قبيل كتابها كمتر در خدمت شناختن محتواي سخن امام بوده، اما در عين حال

---