است، مثلا مي‌گويند: "غرز العود" يعني چوب را به زمين فرو كرد. اين غريزه هايي كه در انسان هست مثل اين است كه در مغز انسان فرو رفته و جزء ذات اوست، غرايز جزء عوارض نيست، بعضي چيزها جزء عوارض است ; مثل رنگ كه به چيزي مي‌زنند، رنگ پس از مدتي پاك مي‌شود، اما غرايز و افكار و اميال جزء ذات انسان است، اصلا انسان همان انديشه ها و غرايز است . ملا ي رومي مي‌گويد:

غرايز اصلا ذاتي ما مي‌باشند، يكي ذاتا آدم ترسويي است و يكي ذاتا شجاع، يكي ذاتا خودخواه و يكي متواضع است، اين غرايز البته با رياضت قابل تغيير مي‌باشند، زيرا هر كدام علتي داشته اند و اين جور نيست كه خدا خواسته كه چنين باشند تا مسأله جبر لازم آيد. "غرز غرائزها" مثل اين است كه بگوييم "نور الانوار" نور را خدا نور كرد; ابن سينا مي‌گفت : "ما جعل الله المشمش مشمشا و لكن اوجده"[2] خداوند زردآلو را زردآلو نكرد بلكه خلقش كرد. در اينجا هم مراد همين است، يعني اين غرايز را خدا در ما خلق كرده، البته علل مادي و طبيعي دارد اما اين علل مادي و طبيعي هم بالاخره به خدا منتهي مي‌شود. غرايز ويژه افراد، معلول وراثت از پدر يا مادر و غذاها و از محيط تربيتي و مربي و رفيق و... است، تمام اينها منشاء كسب صفات و اميال است و جزء نظام وجود مي‌باشد كه برگشت همگي به خداست .

رابطه روح و جسم

"و الزمها اشباحها"

(و آن غرايز را در ذات و جسم آنها نهاد.)

---