اصطلاح فلسفي دو قسم فاعل

اگر بخواهيم با اصطلاح فلسفي صحبت كنيم بايد بگوييم : ما يك فاعل طبيعي داريم و يك فاعل الهي . فاعل طبيعي "فاعل الحركة" است، ولي فاعل الهي "فاعل الوجود" است يعني موجد است كه از نيستي به عرصه وجود مي‌آورد، و خداوند فاعل الهي است .

رابطه صفات خداوند با ذات او

"بصير اذ لا منظور اليه من خلقه"

(خداوند بصير به همه موجودات است قبل از اين كه چيزي كه به آن بتوان نگاه كرد موجود باشد.)

حق تعالي بصير و سميع است، اما بصير بودن و سميع بودن خداوند مانند سميع و بصير بودن ما نيست، ما كه بصيريم چشم داريم و به وسيله چشم جسم را مي‌بينيم، پس جسم بايد از قبل موجود باشد و ما هم با آن مواجه شويم تا آن را ببينيم، اگر جسم موجود نباشد ما بصير نيستيم ; و سميع بودن ما نيز به اين است كه صدايي باشد تا بشنويم، ولي خدا قبل از اين كه اصلا موجودات موجود شوند ديدني ها و شنيدني ها را مي‌بيند و مي‌شنود. بصير بودن خدا به همان علم خداست . خدا از ازل به همه موجودات قبل از وجودشان علم دارد. پس بصير بودن خدا به همان علمش به مبصرات، و سميع بودنش به همان علمش به مسموعات است، و اين علم هم از ازل عين ذات اوست . خداوند علت همه موجودات است و علت احاطه علمي به معلول دارد. علتي كه مانند خدا علم و قدرت و حيات دارد، نسبت به همه موجودات احاطه علمي دارد كه از جمله موجودات مبصرات و مسموعات است .

خداوند تبارك و تعالي عين علم، عين بصر و عين سمع است، و ديدن و شنيدن