ديگري براي خدا درست كرده، معلوم مي‌شود خدا در فاعليت احتياج به غير دارد; بنابراين خدا فاعليتش به وسيله آلات نيست، اين بنا است كه به وسيله بيل و كلنگ كار مي‌كند و فاعليتش به حركت است، آلت كار هم دارد، يعني وسيله و ابزار كار دارد، اما خدا فاعليتش فاعليت الهي است كه به صرف اراده از عدم به وجود مي‌آورد، و مثال نازل آن ايجاد تصورات توسط روح و نيز صحنه هايي كه در خواب به وجود مي‌آيد مي‌باشد، و هر اندازه تجرد نفس بيشتر شود خلاقيت او نيز قويتر مي‌شود، لذا در عالم برزخ روح انسان در خلاقيت قويتر از عالم دنياست و در آخرت نيز قويتر از عالم برزخ مي‌باشد.

فاعليت الهي اولياء خدا در دنيا

البته اولياء خدا در همين دنيا هم اين طوري هستند، حضرت رضا(ع) اراده مي‌كند آن دو شير روي پرده شير واقعي مي‌شوند، حتي انسان را هم مي‌درند،[1] براي اين كه در همين عالم هم تجرد نفسش قوي است و با اين كه توجه به بدن دارد تجردش قوي است و به صرف اراده شير را موجود مي‌كند و شير روي پرده شير واقعي مي‌شود. پس فاعليت خدا فاعليت الهي است نه فاعليت طبيعي .

در اينجا حضرت به دو قسم فاعل اشاره كرده اند:

فاعل طبيعي : و آن فاعل حركت است و با آلت هم هست يعني ابزار كار دارد. اما فاعل الهي : فاعل حركت نيست و ابزار كار هم ندارد، بلكه از كتم عدم به صرف توجه و اراده به عرصه وجود مي‌آورد.

---