مى‌شود به همين جهت آن روز كافى است خود انسان قاضى خويشتن باشد كَفى‌ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيباً بنا بر اين احصاء تنها تعداد كردن و شماره نمودن معنى نمى‌دهد بلكه نتيجه‌اى كه از احصاء بدست مى‌آيد اين است كه در روز حساب اعمال مجسم شده و در برابر انسان حاضر مى‌شود و راه مجادله و مباحثه را در محكمه عدل الهى مى‌بندد زيرا به قدرى اين آمار دقيق و جامع الاطراف و داراى حساب و شماره روشن است كه حتى كافران كه انكاركنندگان حقايقند زانوى تسليم به زمين مى‌سايند و براى نجات از فشار وجدان و عذابى كه در پيش دارند آرزوى خاك شدن را مى‌نمايند.

محاسبه با كيست؟

چون همه چيز از آن خداست و آفريننده هستى اوست حساب‌كننده اصلى و حقيقى خداست كه در اين باره آياتى را شاهد مى‌آوريم.

1- فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ وَ عَلَيْنَا الْحِسابُ‌ (رعد- 40) همانا وظيفه تو (اى پيامبر) تبليغ مردم است و بر ما هم حساب و سزاى آنهاست.

2- وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ‌ (بقره- 184) اگر چيزى را آشكار يا پنهان كنيد خداوند آن را براى شما به حساب‌