و بعد، از آنجايى كه سنخ انسان را موت ابدان، حادثه دشوار است و منشأ تفرقه آل و تبار، ارباب عقول در تحمّلش حيران و خانه صبر و شكيب‌شان ويران خاصه اگر فرزندى ارجمند كه در منزلت نور بصر و پاره جگر و ثمره فؤاد و شجره مراد و مهجه دلها و محبوب آب و گلها است، تير اجل را هدف شود و به معرض تلف در آيد و براى اميد، خلف نپايد، و جانها بسوزد و مغزها بر فروزد. لهذا خداوند رحيم رئوف و داور كريم عطوف كه بهانه رحمت جويد و لوح گناه بندگان به آب مغفرت شويد، بر مصيبت او ترتيب ثواب فرموده و از بهره شفاعتش مر والدين را وعده حسن مآب نموده.

پس از اين در اين رساله مجملى از آثار نبويّه و كلمات ارباب كمالات عليّه و پاره‌اى از اشارات ظاهره و تنبيهات باهره فراهم آورده‌ام كه زنگ از دلهاى غمزدگان بزدايد و راه تسلّى و شكيب بر چهره مصيبت رسيدگان گشايد، بلكه ارباب عبرت را از خواب غفلت بر انگيزد و گلهاى بهجت و رضا بر دامان خاطر عارفان فرو ريزد. و اين رساله را به مسكّنة الفؤاد عند فقد الاحبّة و الاولاد نام نهادم و بر يك مقدمه و چند باب و يك خاتمه، ارتسام دادم.

اما مقدمه پس بدان كه عقل، آلتى است كه خداى را عزّ و جل بدان بايد شناخت و دعوت پيغمبران و التزام شرائع ايشان را به دل و جان، تصديق نمود. او است كه تحريض بر اكتساب فضائل كند و تخويف از اتصاف به ارتكاب رذائل نمايد، مدبّر امور دنيا و آخرت است، و سرمايه تحصيل دو رياست فاخره، و مثل آن چون نور است، گاهى نزد قومى اندك، به درجه چشم شب كور، و گاهى نزد زمره بسيار، به منزله ديده روشن در وسط نهار؛ پس سزاوار است مر كسى را كه عقلش روزى است در آنچه بيند با او خلاف نكند و از راه متابعت او به غفلت و هواى خود اعتساف‌[1] نجويد، بلكه او را حاكم وجود و مطاع هستى و بود خود شناسد و از طريقى كه جز عقلش دليل باشد، بهراسد تا در اين هنگام بر او كشف شود آنچه موجب رضا است به قضاى بارى و باعث است در حصول قرب و رستگارى، خاصه در امورى كه منوط به مصائب نازله است و قضاياى هايله از

[1] گمراهى.