موردش محال نيست اصلا براى وجودش مبدأى ديگر، وجود نداشته باشد[1] و آن، دورترين مبدأ؛ «مبدأ الاقصى» براى وجود ساير موجودات است. در مورد اين مبدأ آن‌چه در اختيار ماست، تنها مبادى علم ما به اوست. از ساير اجناس موجودات، جنس‌هايى هم هستند كه تمامى اين چهارتا را دارا مى‌باشند و برخى نيز هستند كه غير ممكن نيست كه فقط سه‌تا از اين مبادى را داشته باشند و آن، جنسى است كه ممكن نيست برايش قايل به مبدأى از ميان اين مبادى شويم.

هدف علوم‌

6. هر علمى از علوم كه مقصودش تنها شناخت موجودات معقول است، قصدش اولا ايجاد يقين نسبت به وجود تمام چيزهايى است كه جنس، شامل آن مى‌شود- آن جنس [ى‌] كه علم انواع ذيل آن مقصود است- سپس ايجاد يقين نسبت به مبادى وجود، در مورد آن انواعى در ذيل جنس كه داراى مبادى هستند و دست يافتن كامل به تعداد مبادى كه در آن وجود دارد. پس اگر مبادى كه براى آن پيدا شد چهارتا بود، تمام آن‌ها را برشمرديم و به بعضى دون بعضى اكتفا نكرديم و اگر در يك شئ هر چهار مبدأ نبود، مى‌بايد به اندازه‌اى كه داراى اين مبادى است در جستجوى آن‌ها بود، چه سه مبدأ در آن شى وجود داشته باشد، يا دوتا يا يكى. سپس نبايد در همين حد

[1] - فارابى خداى متعال را در مفهوم وجود با ساير موجودات مشترك گرفته، قايل به جنس وجود براى خدا و غير او شده، خدا و غير را از انواع ذيل جنس موجود مى‌داند.

مترجم.