چهار جنس‌

1. چهار چيز انسانى است كه اگر در ميان امّت‌ها و در ميان مردمان هر تمدنى حاصل شود به وسيله آن چهار چيز، سعادت دنيوى در اين زندگى و سعادت ديرپا در زندگى اخروى برايشان حاصل گشته است [در واقع‌][1] چهار جنس [كه عبارتند از] فضايل نظرى، فضايل فكرى، فضايل خلقى و صناعات عملى.

فضايل نظرى علومى هستند كه غرض نهايى از آن‌ها شناخت موجودات است و اين فضايل فقط شامل امور معقولى است كه در مورد آن‌ها يقين حاصل شده است و از جمله اين علوم آن‌هايى است كه براى انسان از بدو امر حاصل است، بدون اين‌كه بداند از كجا و چگونه آن‌ها را به دست آورده است. به اين علوم «علوم اول» خواهيم گفت و از جمله فضايل نظرى آن‌هايى است كه با تأمل، جستجو، استنباط،[2] تعليم و تعلّم به دست مى‌آيند. چيزهايى كه با «علوم اول»

[1] - آن‌چه در ميان دو قلاب مى‌آيد به ضرورت ترجمه از مترجم افزوده شده است، مگر آن‌كه تصريح به خلاف آن شود.

[2] - م، ط: يا.