فصل دوم: در وصيّت افلاطون و غير ذلك‌

و در اين فصل سه فايده است:

فايده اوّل: در وصيّت افلاطون‌

اين وصيّتى است كه افلاطون الهى شاگرد خود ارسطاطاليس را فرموده است و جهت عموم خلق منفعت دارد. فاضل دوانى در كتاب لوامع الاشراق ذكر نموده كه، عموم نفع آن لطايف كلم و غرايب حكم بر وجهى است كه سزد كه آن را به مداد بصر بر بياض اوراق احداق رقم زنند، بلكه به اقلام افهام بر الواح ارواح ثبت كنند.

چنين گفته حكيم كه، «خداى را شناس و حقّ او نگاه دار و هميشه همّت خود را بر تعلّم و تعليم مقصور دار و اهل علم را به كثرت علم امتحان مكن، بلكه به اجتناب از شرّ و فساد اختيار كن و از خداى تعالى چيزى مخواه كه زوال به منفعت آن راه يابد و متيقّن باش كه همه مواهب از حضرت اوست و از او نعمتهاى باقى و فوايدى كه از تو مفارقت نتواند كرد التماس كن. هميشه بيدار باش كه شرور را اسباب بسيار است. آنچه نبايد كرد به آرزو مخواه و بدان كه انتقام الهى از بنده نه بر سبيل غضب است، بلكه به تقويم و تأديب باشد. بر متمنّاى حيات ناشايسته اقتصار مكن تا موتى شايسته با آن مضاف نبود؛ و حيات را شايسته مشمر، مگر آنكه وسليت اكتساب برّ باشد. بر آسايش و خواب اقدام مكن، مگر بعد از آنكه محاسبه نفس در سه چيز [134 ب‌] به تقديم رسانيده باشى:

يكى آنكه تأمّل كنى تا در آن روز هيچ خطايى از تو واقع شده يا نه؟ ديگر آنكه تأمّل كنى تا هيچ اكتساب كرده‌اى يا نه؟ سوم آنكه هيچ عمل به تقصير فوت كرده‌اى يا نه؟ ياد كن كه چه بوده‌اى در اصل و چه خواهى شد بعد از مرگ، و هيچ‌كس را ايذاء مكن كه كارهاى عالم در معرض تغيير و زوال است. بدبخت آن‌كس بود كه از تذكّر عاقبت غافل بود و از زلّت بازنايستد. سرمايه خود را از چيزى كه از ذات تو خارج بود مساز. در ايصال خير به مستحقّان انتظار سؤال ايشان مدار، بلكه پيش از التماس افتتاح كن. حكيم مشمر كسى را كه به لذّتى از لذّتهاى عالم شادمانى نمايد يا از مصيبتى از مصايب عالم جزع كند و اندوهگين شود. هميشه ياد مرگ كن و به مردگان اعتبار گير. خساست شخص از بسيار