ولى افتضاح اينجاست كه ماها از آن گريه دروغى هم عارى و مبرّا هستيم! چرا كه همان گريه دروغى را هم اگر انسان مواظب باشد، اثرى در قلب مى‌كند كه بالأخره منجرّ به گريه واقعى و حقيقى مى‌شود.

بارى؛ اين توبه را كه بنده به‌جا بياورد اميدوارى خيلى است كه همين توبه، برايش علّت تامّه وصول به مقصود باشد؛ چرا كه صريح آيه وافى هدايت است كه: إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ‌[1]

و عرض شد كه محبّت خدا به بنده را مى‌فرمايند[2] كه عبارت است از كشف حجب و مقصود اصلى هم همين است و بس.

فيالها من درجة ما أعظمها و أعلاها!

و من مقام ما أسناها و أبقاها!

و من حال ما ألذّ و أبهجها!

[ «وه، چه درجه اعظم و بلندى! و چه مقام رفيع و ماندگارى! و چه حال لذّت‌بخش و بهجت‌آفرينى است!»]

[مشارطه، مراقبه و محاسبه‌]

بارى؛ سالك راه خدا را بعد از توبه، لازم است از مشارطه، مراقبه و محاسبه در اوّل صبح، مشارطه‌[3] با نفسش نمايد؛ مشارطه شريك و سهيم در اعزّ و انفس سرمايه‌ها و در عرض روز تا وقت خواب، مراقبه كامل و در وقت خواب، محاسبه كامل از تمام آنچه در اين مدّت صرف كرده است از وقتش و از قواى ظاهرى و باطنى و آنچه از نعمت‌هاى الهى در آن صرف كرده و يا

[1] - سوره بقره( 3)، آيه 222.

[2] - مى‌فرمايد( نسخه بدل).

[3] - مشارطه: با خود شرطبندى نمايد كه امروز نبايد گناهى از من صادر شود.