در آمد:

رساله «المحاكمه» يكى از رساله‌هايى نستيا مهمى است كه براى شناخت آراء و افكار فيض بكار مى‌آيد، آن گونه كه از انتهاى رساله بر مى‌آيد طومارى از سؤالات به وى نوشته شده و مضموم اين سؤالات آن بوده تا فيض ديدگاههاى خود را درباره اختلاف فكرى مهمى كه در جامعه دينى آن روز ايران بوده بيان كند، اين اختلاف ميان اهل ظاهر و باطن بوده و آنها با نوشتن رساله‌ها و كتابهائى چند بر ضد يكديگر تبليغ مى‌كرده‌اند، اهل ظاهر بر سر منبرها و به صوفيان حمله كرده و ميان عارف و صوفى تفاوتى نمى‌گذاشته‌اند.

فيض كوشيده تا عيوب اين دو دسته را بيان كرده و در عين تأييد عرفان، حركات زشت صوفيه و كارهاى نادرست آنها را در «عبادت سازى» بيان كند.

ما در مقامى ديگر (فيض و تصوف، در كيهان انديشه شماره 35) مرورى بر ديدگاههاى فيض درباره تصوف كرده‌ايم طالبان مى‌توانند براى تفصيل بيشتر بدان رساله رجوع كنند.

اين رساله بيش از اين در مجله دانشكده ادبيات تبريز شماره به چاپ رسيده اما ما نتوانستيم آن را بدست آوريم از اينرو با استفاده از دو نسخه خطى بشماره‌هاى 82 و 100 متن حاضر را فراهم آورده‌ايم.