فصل سوم «در بيان سبب تعبير از معانى حقايق به الفاظ متداوله مشهوره و اشاره به معانى هر يك».

چون اقليم معارف و حقايق و عالم معانى و دقايق از آن وسيع‌تر است كه صور محصوره الفاظ به وساطت وضع و دلالت متصدى اظهار آن تواند شد، لا جرم بى‌دستيارى امثال و اشباه پاى مكنت و اقتدار در ميدان ابراز آن سيرى نتواند نمود، لا جرم در اظهار مخدرات معانى به صور حرفى هر حقيقتى به رقيقه مناسبتى كه با يكى از محسوسات دارد به اسم آن از آن تعبير مى‌كنند، تا هم اهل معنى از آن حقايق محظوظ گردند و هم اهل صورت از صورت مجازى آن بى‌بهره نمانند.

«وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ»[1] و ما هر يك از الفاظ مجازيه متداوله را كه بمنزله اصول است نسبت به ديگرها با بعضى از متعلقات آن بيان كنيم كه اشاره به كدام معنى است از معانى حقيقت، تا كسى را كه آشنا به اصطلاح قوم نباشد فى الجمله آشنائى به معانى ابيات از اين راه حاصل گردد مثل رخ و زلف و خال خط و چشم و ابرو و لب و دهان‌

[1] - عنكبوت/ 43.