ممكن است بنده‌اى از مرز بندگى خارج گردد و پا در مرز خدايى بگذارد؟ «أين التراب ورب الأرباب»[1].

به قول عارف شبسترى:

راست است، ولى مقصود از ربوبيت خدايى نيست، ربوبيت يعنى خداوندگارى نه خدايى.

هر صاحب قدرتى خداوندگار آن چيزهايى است كه تحت نفوذ و تصرف اوست.

جناب عبدالمطلب به ابرهه كه به قصد خراب كردن كعبه آمده بود گفت: «إنى رب الإبل وإن للبيت ربا»[2].

مى‌دانيم كه بشر طالب قدرت است، همواره در تلاش بوده و هست كه راهى پيدا كند بر خود و بر جهان تسلط پيدا كند. فعلا درباره اين كه چه راه‌هايى را براى اين هدف برگزيده و در آن راه كامياب و يا ناكام شده است كارى نداريم.

در ميان آن راه‌ها يك راه است كه وضع عجيبى دارد، از اين نظر كه انسان تنها وقتى از اين راه استفاده مى‌كند كه چنان هدفى نداشته باشد، يعنى هدفش كسب قدرت و تسلط بر جهان نباشد، بلكه هدفش در نقطه مقابل اين هدف باشد، يعنى هدفش تذلل، خضوع و فنا و نيستى از خود باشد. آن راه عجيب راه عبوديت است.

مراحل ربوبيت‌

كمال و قدرتى كه در اثر عبوديت و اخلاص و پرستش واقعى نصيب بشر مى‌گردد، منازل و مراحلى دارد.

اولين مرحله: الهام‌بخش و تسلطبخش انسان به نفس خويشتن است. به عبارت‌

[1] -خاك كجا رب الارباب كجا.

[2] -من صاحب شترانم و خانه صاحب خود را دارد.