اول كسى كه در مقابله نصّ قياس آورد ابليس بود

نَصّ: هر لفظ كه بر معنى صريح دلالت كند و احتمال معنى ديگر در آن نرود، و نصّ در اصطلاح اصوليان آيه يا حديثى است كه رافع هر گونه احتمال بود چون‌ «أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا» (بقره، 275).

قياس: در اصطلاح اصوليان اجراى حكم شرعى است در موضوعى به خاطر وجود حكم در موضوعى مشابه آن. قياس از جمله دليلهايى است كه نزد فقيهان اهل سنّت و جماعت معتبر است. ولى فقيهان شيعه آن را نمى‌پذيرند جز در قياس منصوص العلّة، يعنى آن جا كه حكمى بر موضوعى به خاطر علّتى خاص تعلق گرفته باشد و به علتى كه موجب تشريع حكم است تصريح شده باشد. كه در اين صورت آن حكم را بر موضوع ديگرى كه همان علت را دارد مى‌توان سرايت داد. چنان كه گويند مى حرام است به خاطر مستى آوردن آن. پس مستى آور ديگرى را نيز كه حكمى در باره آن در دست نيست به مى مى‌توان قياس كرد و آن را حرام دانست.