حالتى الدّخول و الخروج و قد يقرب من التّحقيق انّ عمل و الشّمس فى المنقلب الصّيفى او قربه و ان عمل فى يوم يكون الشّمس فى نصف نهاره فى المنقلب اتّحد مدارها فى الحالتين و ان اتّفق طلوعها او غروبها فى احد الاعتدالين فالخطّ المخرج على استقامة الظّلّ مارّا بالمركز خطّ المشرق و المغرب و المقاطع له على قوائم خطّ نصف النّهار و هذه صورة الدّائرة الهنديّة.

ترجمه: خاتمه كتاب در بيان استخراج خطّ نصف النّهار و سمت قبله از طريق دائره هنديّه بوسيله گونيا زمين را مسطّح و صاف نما يا از وسيله ديگر همچون خطّكش و يا تراز استفاده نموده و عمل مذكور را بانجام رسان و پس از آن روى سطح آماده شده دائره‌اى ترسيم كن و بر مركز آن مقياسى را بطور عمود قرار بده كه از نظر مقدار ربع قطر دائره مذكور باشد (بهتر است مقياس مزبور را مخروطى و از جنس حديد يا مس يا جنس ديگرى تعبيه نمايند) و بهرتقدير مترصد بنشين تا وقتى آفتاب برآمد و سايه شاخص در روى محيط دائره بطرف مغرب افتاد آنگاه مدخل سايه را نشانه نما و پس از زوال و در وقت غروب كه سايه بطرف مشرق قرار گرفته محلّ خروج سايه از دائره را نيز نشانه بگذار سپس اين دو نقطه را بيكديگر وصل كن و بوسيله اين خطّ دائره به دو نيمه جنوبى و شمالى تقسيم مى‌گردد، سپس از منتصف اين خطّ خطّى عمود كه بمركز دائره بگذرد رسم نما اين خطّ به خطّ نصف النّهار موسوم است.

و اوّل وقت ظهر زمانى است كه سايه شاخص از اين خطّ (نصف النّهار) مايل و بطرف مشرق بيفتد.

ناگفته نماند خطّى كه با اين تقاطع نموده و از تقاطعشان چهار زاويه قائمه تشكيل شده خطّ مشرق و مغرب ناميده مى‌شود.

و بهرتقدير هريك از چهار ربع را به «90» قسمت كه هرقسمت يكدرجه است تقسيم مى‌كنند، البتّه اين عمل و رسم خطّ مشرق و مغرب دقيق و تحقيقى‌