حركت متشابهه: آنستكه نقطه متحرّك بدور فلك محيط آنرا در ازمنه متساوى طىّ كند بطوريكه در ازمان متساوى قوسهاى متساوى قطع شود و «حركت مختلفه» آن است كه چنين نباشد.

قوله: الّا حركة حامل القمر الخ: حاصل مقصود مرحوم مصنّف آنستكه:

حركت فلك در چهار مورد بدور مركز خود متشابه نيست بلكه بدور نقطه ديگرى چنين مى‌باشد:

1- حركت حامل قمر: اين فلك بدور مركز عالم حركتش متشابه است با اينكه قياس مقتضى است بدور مركز خود حركتش متشابه باشد.

2- فلك حوامل كرات علويه: كه حركت آنها بدور نقطه معدّل المسير كه از مركز آنها خارج است متشابه مى‌باشد و آن نقطه‌ايست كه فاصله‌اش از مركز حامل بقدر فاصله حامل از مركز عالم است و بعبارت ديگر مركز حامل بين مركز عالم و اين نقطه قرار گرفته است.

3- فلك حامل زهره: كه آن نيز حركتش بدور نقطه معدّل المسير متشابه است.

4- فلك حامل عطارد: كه آن نيز حركتش بدور نقطه‌اى متشابه است كه بين مركز عالم و مركز فلك مدير قرار گرفته و بآن نيز نقطه معدّل المسير مى‌نامند.

[شرح حركت فلك تدوير در قمر]

متن: و حركة اعلى تدوير القمر الى المغرب و اسفله الى المشرق و المتحيّرة بالعكس فيعرض لها الاستقامة و الاقامة و الرّجوع لموافقة حركة مراكزها لمراكز تداويرها و تكافؤها و زيادة الاولى.

ترجمه: و حركت قسمت اعلاى تدوير قمر از مشرق بمغرب و جانب اسفلش از مغرب بمشرق است و در كواكب متحيّره بعكس است يعنى اعلاى تدوير آنها از مغرب بمشرق و اسفل آن از مشرق بمغرب است در نتيجه براى اين كواكب حالت استقامت و اقامه و رجوع حادث مى‌شود زيرا حركت مراكز اين كواكب با مراكز تداويرشان موافق مى‌شود در نتيجه حالت استقامت حادث مى‌شود و گاه است كه حركت مراكز آنها با مراكز تداوير مقابل و مكافى شود، ازاينرو حالت اقامت پيش مى‌آيد و زمانى حركت مراكز ايشان بيشتر از حركت مراكز تدوير بوده، لذا اينطور