بلاد معموره با هم متساوى است و در اينروز اساسا خورشيد نه بطرف قطب شمال و نه بجانب قطب جنوب كوچكترين ميلى ندارد و هرچه از ايّام سپرى شود خورشيد بموازى و محاذى دايره فلك البروج بطرف شمال مايل مى‌شود تا اوّل برج سرطان كه ابتداء روز تابستان است در اين روز ميل خورشيد از دايره معدّل النّهار بطرف شمال يعنى جانب بنات النّعش بقدر 23 درجه و 30 دقيقه و 17 ثانيه است كه اصطلاحا بآن ميل اعظم شمالى گويند و در اين روز در تمام بلادى كه عرض آنها باينمقدار است سايه شاخص در ظهر معدوم مى‌گردد و پس از آن بتدريج هرچه از ايّام مى‌گذرد ميل خورشيد نزولى شده تا اوّل برج ميزان كه خورشيد روى نقطه تقاطع فلك البروج با معدّل در جانب مغرب قرار مى‌گيرد عينا مانند اوّل روز برج حمل.

و سپس از اوّل ميزان ميل خورشيد بطرف جنوب و نزولى است تا اوّل برج جدى كه فاصله‌اش بمقدار ميل شمالى يعنى 23 درجه و 30 دقيقه و 17 ثانيه است و اصطلاحا بآن ميل اعظم جنوبى خورشيد گويند و سپس هرچه ايّام مى‌گذرد ميل خورشيد صعودى گشته تا به اوّل برج حمل برسد و شرح آنرا بطور مبسوط در رساله «منهج الهداية فى شرح الوقت و القبلة» آورده‌ام طالبين بآنجا رجوع نمايند.

قوله: و هو بالرصّد الجديد كج له: در برخى از نسخ كج ل يز ضبط شده يعنى 23 درجه و 30 دقيقه و 17 ثانيه و نسخه صحيح همين است چه آنكه در رصد جديد كه منسوب به شاهرخ ابن امير تيمور گوركانى است و معروف به رصد الغ‌بيكى و خاقان شهيد مى‌باشد مقدار ميل طبق نسخه دوّم است.

[چهارم: دائره ميل‌]

متن: الرّابعة دائرة الميل و تمر بقطبى الأولى و جزء من الثّانية او مركز كوكب فقد تتّحد بالثّالثة، و اقصر قوس منها بين الاولى و الاوّل ميله الاوّل و بينها و بين الثّانى بعده.

ترجمه: چهارم دائره ميل و اين دائره به دو قطب دائره اوّل يعنى معدّل النّهار و به جزئى از دائره دوّم كه فلك البروج بوده يا مركز كوكبى مى‌گذرد.