ترجمه و شرح:

مسئله دوّم‌

مسئله دوّم از مسائل مفردات اينستكه دستگاه جبرى مشتمل باشد بر تقابل بين اشياء و اموال.

قاعده در اينجا اينستكه عدد اشياء را بر عدد اموال بايد تقسيم كنيم خارج قسمت همان مجهولست.

مثال‌

از ميّتى چند فرزند باقيمانده كه وارث ماترك او هستند و اموال ميّت از جنس دينار است.

يكى از ورّاث «1» دينار و ديگرى «2» دينار و سوّمى «3» دينار و همچنين باين ترتيب ماترك را بين خود تقسيم كردند و چون اين تقسيم مطابق شرع نبود لذا حاكم شرع از آنها خواست كه دنانير را بوى برگردانند تا او مطابق شرع بين آنها قسمت كند لذا اينكار را كرد و اموال را بين آنها بطور مساوى تقسيم كرد و بهركدام هفت دينار رسيد.

حالا معيّن كنيد اوّلا تعداد اولاد را و ثانيا مقدار دنانير را؟

حلّ‌

ابتداء مقدار دنانير را شيئ فرض مى‌كنيم و مى‌دانيم كه هر عددى بلحاظ محدود بودنش داراى ابتداء و انتهائى است.

لذا دو طرف اينعدد مجهول را كه واحد و شيئ باشد ملاحظه كرده و سپس ايندو را باهم جمع مى‌كنيم بعد حاصل را «واحد+ شيئ» در نصف ماترك «شيئ» ضرب مى‌كنيم حاصل نصف مال و نصف شيئ مى‌شود يعنى يك شيئ و نيم كه عدد دنانير همين است.

و برهان اينعمل اينستكه حاصلضرب واحد بعلاوه هر عدد در نصف آنعدد