مى‌شوند بگذار و جلاجل را به دست دو مردى كه فاصله بين آندو بمقدار نخ مى‌باشد بده و معمولا نخ را پانزده ذراع به ذراع دست در نظر مى‌گيرند و هريك از دو چوب را پنج وجب مى‌سازند.

و پس از قرار دادن چنين وسيله‌اى را در زمين به شاقول بنگر پس اگر نخ آن بر زاويه صفحه منطبق بود بدان هردو موقف كه چوبها روى آن گذارده شده مساوى است و اگر چنين نبود پس نخ را از روى چوب پائين بكش تا انطباق حاصل شده و شاقول روى زاويه ميزان شود و پس از ميزان شدن ملاحظه كن بچه مقدار نخ را پائين كشيده‌اى همان مقدار، زيادى احد الموقفين بر ديگرى است.

سپس يكى از دو مردى كه چوبها بدستشان داده شده را بطرفى كه قصد دارى آنطرف را بسنجى بفرست و هريك از صعود و نزول را عليحدّه و جداگانه حفظ كن و بعد مقدار كم را از زياد كسر نما، باقيمانده مقدار تفاوت دو مكان مى‌باشد.

و اگر مكانين باهم متساوى بودند اجراء آب مشكل بوده و در غير اينصورت يا سهل و يا ممتنع مى‌باشد و اگر خواستى انبوبه و لوله‌اى را تعبيه كن و بجاى صفحه بكارش بگير و نخ را در آن بدوان و در آن آب بريز و بدين ترتيب از شاقول و صفحه بى‌نياز باش.

شرح‌ فصل اوّل در موزون كردن زمين است تا بتوان كاريز و قنات را بر آن جارى كرد.

براى امتحان كردن زمين كه آيا قابل جارى كردن قنات هست يا نيست در زمان سابق از آلتى استفاده مى‌كردند بمشخّصات ذيل ابتداء يك مثلّثى از مس يا چوب يا آهن و امثال آن مى‌سازيم كه اين مثلّث بصورت مثلّث متساوى السّاقين باشد و در دو طرف قاعده يعنى ضلع كوچك‌تر دو حلقه قرار مى‌دهيم.

بعد از ايندو حلقه نخى را ردّ مى‌كنيم كه وسط اين نخ با وسط قاعده مثلّث منطبق شود سپس از نقطه وسط نخى بسيار دقيق مى‌كشيم بطوريكه از وسط زاويه فوق رد شود و بانتهاء آن شاقولى را وصل مى‌كنيم.

آنگاه در دو طرف آن نخى كه از دو حلقه رد شده بفاصله مساوى دو چوب بلند