كمّ از قبيل خطّ باشد و يا بواسطه مربّع واحد خطّى و ابعاضش مانند حاصل ضرب نصف يا ثلث يا ربع ذراع در همين مقادير در صورتيكه كم از قبيل سطح باشد و يا به واسطه مكعّب واحد خطّى و ابعاضش اگر كمّ از قبيل جسم باشد.

قوله: او كليهما: منظور از اين عبارت اينستكه گاهى ميزان سنجش را در خطّ هم واحد خطّى قرار مى‌دهيم و هم ابعاض آنرا مثل اينكه مى‌گوئيم اين خطّ يك ذراع و نيم است.

متن: فالخطّ ذو امتداد واحد.

ترجمه و شرح: خطّ عبارت از كمّى است كه فقط داراى يك امتداد و يك بعد باشد و آنهم در جهت طول چنانچه در شكل «ا، ب» ديده مى‌شود.

1- ب‌

متن: فمنه مستقيم و هو اقصر الخطوط الواصل بين النّقطتين و هو المراد إذا اطلق.

و اسماءه العشرة مشهورة و لا يحيط مع مثله السّطح.

و غير مستقيم منه بركاري و هو معروف.

و غير بركاري و لا بحث لنا عنه.

ترجمه:

اقسام خطّ و شرح آنها

خطّ يا مستقيم بوده و يا غير مستقيم مى‌باشد:

خطّ مستقيم عبارتست از كوتاه‌ترين خطوطى كه بين دو نقطه را بهم وصل مى‌كند و هرگاه لفظ خطّ را بطور مطلق و بدون قيد بياورند مقصود همين قسم است و آن داراى ده اسم مشهور مى‌باشد.

و از خواصّ اينقسم از خطّ آنستكه اگر با يك خطّ مستقيم ديگر همراه باشد به سطح محيط نمى‌تواند باشد خطّ غير مستقيم نيز بر دو قسم است:

پرگارى كه معروف و مشهور بوده و غير پرگارى كه از آن در اينجا بحثى بميان نمى‌آيد.