و إن نقص عنه نسب إليه.

و إن ساواه فالحاصل واحد.

فالنّصف و الثّلث و الرّبع واحد و نصف سدس.

و السّدس و الثّلث نصف.

و النّصف و الثّلث و السّدس واحد و ضعف ثلثة اخماس واحد و خمس.

ترجمه:

فصل اوّل عمل جمع و تضعيف در كسر

از مخرج مشترك مجموع يا مضعّفى اخذ كرده و سپس عدد كسر يعنى صورت را بر مخرج تقسيم مى‌كنيم مشروط باينكه صورت بيش از مخرج باشد پس خارج قسمت عدد صحيح و باقيمانده كسر آن مى‌باشند.

و اگر عدد صورت كمتر از مخرج بود بآن نسبتش مى‌دهيم.

و اگر مساوى بود حاصل يك مى‌باشد.

بنابراين نصف و ثلث و ربع حاصل جمعشان يك عدد صحيح و نصف يك ششم مى‌باشد و حاصل جمع يك ششم و يك سوّم نصف مى‌گردد و نصف و ثلث و سدس حاصل جمعشان يك مى‌شود و تضعيف سه پنجم يك عدد صحيح و يك پنجم مى‌باشد.

شرح‌ در اين فصل عمل جمع و تضعيف بيان مى‌شود.

و چون ايندو باهم از نظر عمليّات حسابى فرقى ندارند لذا ما فقط متعرّض جمع شده و بقياس جمع تضعيف هم روشن مى‌شود.

براى جمع كردن كسور ابتداء لازمست كه بين مخارج آنها مخرج مشترك گرفت و تفصيل آن قبلا گذشت.

سپس در مقابل يا در زير كسور خطّ عرضى طويلى رسم كرده مخرج مشترك را در زير آن مى‌نويسيم آنگاه براى اتمام عمل از چهار طريق مى‌توان وارد شد.

1- آنكه مخرج مشترك را بهركدام از مخارج تقسيم كرده خارج قسمت را