مجرّدى كه به صورت مثالى مصوّر مى‌شوند (مظاهر و صور امورى ديگر هستند) و خدا دانا است.

سئوال دوازدهم اجناس عالم منحصر در چنداند؟

فلاسفه گفته‌اند كه بالاترين آنها مقولات دهگانه‌اند كه در اين بيت آمده:

آيا همين‌طور است؟ 191/ 5 جوابش اين‌كه: آنها- همان‌گونه كه بيانش در ترتيب ايجاد موجودات تا نهايت كمال زنجيره و دايره گذشت- منحصر در همان‌هايند، يعنى مهيّم و قلم و لوح و هباء و طبيعت و مثال و جسم و عرش و كرسى و آسمان‌هاى هفت‌گانه و عناصر چهارگانه و مولّدات سه گانه و انسان كامل.

192/ 5 جندى در شرح فصوص گويد: اجناس عالى عالم عبارتند از: جوهر و جسم و نامى و حسّاس و ناطق و انسان، و حروف آنها: ا- د- ذ- ر- ز- و- مى‌باشد، پايان سخن او.

193/ 5 اما مقولات ده‌گانه‌اى كه صاحبان علوم نظرى قائل بدان‌هايند از اينها و مندرج در تحت اينها است، ولى آن‌گونه كه حكمش در مرتبه الهى وجوبى- و از آن حيث كه آنها اسماء آنها هستند- تعيّن مى‌يابد، و اين براى آن است كه از اسماء الهى اثربخش كه عبارت از مبادى عالى‌اند به شمار آيند، براى اين‌كه احاطه از جهت قوه و ضعف ملاك اثربخشى است، پس اجناس عالى اثر گذار در پائين‌اند و اثر گذارى جز به واسطه اسماء الهى تحقق نمى‌يابد- اگرچه اثربخشى آنها از جهت مظاهر است- اما بنابر حكم معهود بين آنان (اهل نظر)، پس تعيّن آنها به اعتبار حقايق كونى اثرپذير است؛ و اين مناسبت با بلندى و غلبه ندارد.

194/ 5 سپس گوييم: اگر مى‌خواهى شمار اجناس عالى را از اسماء الهى چه از جهت‌

[1] - مضمون ديگر آن: