78/ 5 سپس (گوييم:) آن ناگزير از حافظ و نگهدارنده‌اى است كه حدّ فاصل بين دو بخش را حفظ مى‌كند و بخش جدا را از اتحاد با اصلش باز مى‌دارد تا اسم «ظاهر» و احكام آن پيوسته باقى بماند، براى اين‌كه اشيا تمايل به اصل خود دارند و احديت صفت اين حدّ است كه گفته شد، پس آن معقولى غيبى و پنهان است كه مطلقا ظاهر نمى‌شود، سپس (گوييم:) نگهدارنده اين حد حق تعالى است ولى از حيث باطن اسم «ظاهر» و نسبت جامع بين ظاهر و باطن، و اين حقيقت نگهدارنده- يعنى چيزى را كه حق تعالى حد را از حيث آن نگه مى‌دارد- مرتبه انسان كامل است كه برزخ بين غيب و شهادت مى‌باشد و آينه‌اى است كه در آن حقيقت بندگى و سرورى (عبوديت و سيادت) ظاهر مى‌شود، و اسم مرتبه به زبان شرع «عماء» است و صفتش احديت؛ و صفات متعيّن در آن- همگى‌شان- اسماء ذاتى‌اند، و صورت معقول كه از مجموع اين اسماء متقابل و احكام آنها- از حيث بطون آنها- حاصل آمده است عبارت از صورت الوهيت مى‌باشد. پايان سخن حضرت شيخ قدس سره.

سئوال سوم در چه چيزى انسان پديد آمده است‌

يعنى در كدام مرتبه از مراتب كلى الهى كه فراگير افراد خودش مى‌باشد و نيز در كدام مرتبه از مراتبى كه اختصاص به هر كلّى دارد؟ 79/ 5 جوابش اين‌كه: او از جهت حق- به وجه كلى- در دايره مرتبه «عمايى» كه بارها شرح داده شد پديد آمده است، ولى از جهت خصوصيّت هر موجودى؛ در مرتبه خاصى كه منسوب به «عماء» است پديد آمده كه به واسطه نسبت‌هايش محيط به تمام مراتب كونى و الهى اسمائى مى‌باشد، و ايجاد مذكور؛ مانند ايجاد- مطلقا- از حق تعالى؛ از حيثيّت اسم «ظاهر» و «نور» و «خالق» و ديگر از اسماء كلى حصول پيدا مى‌كند؛ ولى به حسب شأن ذاتى الهى در اين شأن؛ صورت معلوميّت آن‌چه كه حق اراده ايجادش را كرده- خواه انسان باشد و يا غير انسان- تعيّن مى‌يابد، و اين شأن عبارت از اسمى است كه هركس پديد آمد- به حكم تعيّنش- استناد به آن مى‌يابد، يعنى تعيّن شأن؛ به حسب تعيّن صورت معلوميت آن است، يعنى‌