اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 66
تخلف ندارد؛ وگرنه رجحان (برترى) وجود ممكن؛
بدون مرجّح (برترى دهندهاى)- به واسطه برابر بودن نسبت زمانها پس از تخلف وجود
معلول- لازم مىآمد و اين از جهاتى: مانند انقلاب حقيقت امكان؛ و تعدد واجب؛ و
حدوث واجب الوجود و غير اينها؛ محال است.
3/ 3 اگر گويى: اختيار گرسنه يكى از دو گرده نان را از هر جهتى كه
بيان داشتهاند برابر هم باشد چيست؟
4/ 3 گويم: مرجح (برترى دهنده) آن جا موجود است و آن اختيار مىباشد،
و ما نقل كلام بدان (اختيار) نمىكنيم (كه علت اختيار اختيار چيست؟) زيرا آن تنها
نسبتى است كه وجود ندارد، لذا درخواست مرجح نمىكند، اين طور (متكلمان) گفتهاند،
و تحقيق آنكه:
اختيار او مستند به اختيار حق متعال است كه در ازل براى هر كارى
همراه با نشانهاى حاصل شده است، و استناد دادن بدان مانع اختيار بنده نمىباشد،
چون او صورت و مظهر وى است.
5/ 3 و تأنيس و پيوند دادنش بيان آنان است كه: آنچه ذاتى است به
واسطه عرضى از بين نمىرود، چون لازم آن است (يعنى ضرورى عرضى است) و چون ادامه
نداشته و از بين برود؛ ملزوم نيز از بين مىرود (در حالى كه فرض ملزوم بود) و اگر
غير اين بود لزومى در كار نبود، مانند زوج بودن عدد چهار و فرد بودن عدد سه.
6/ 3 اگر گويى: لزوم عادى مناسب بحث حقايق نيست و لزوم عقلى هم كه
ممنوع و بازداشته شده است؛ چون اختيار حق متعال منافى آن است (پس قضيه چگونه
مىشود؟)
7/ 3 گويم: ما منافى بودن را نمىپذيريم، به واسطه جايز بودن اين امر
كه مختار (اختيار دارد كه) نه او و نه ملزومش را پديد نياورد، و وجوب بعد پديد
آوردن ملزوم؛ وجوب به شرط اختيار است و آن از جهت شرع و عقل و تحقيق اشكالى ندارد.
8/ 3 و تحقيق آنكه: مختار بودن حق تعالى از جهت ذاتش كه بىنياز از
جهانيان است منافى وجوب- از جهت صفاتش- نيست. از حكمت و اراده او كمال جلا و
استجلاست[1].
9/ 3 و به اين (بيان) توافق بين عدم تعطيل در صفات و بين بيان الهى
كه:
[1] - يعنى مختار بودن حق تعالى از جهت ذاتش منافى وجوب
از جهت ارادهاش كه كمال جلا و استجلاست نمىباشد.
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 66